A

 
1. Asın weno, paxır vırajeno.

Merdımo ke goş siretan'a nêkur, hedê xo nêzano u nêreheti bıkero.

2. Astê kutik / astê kutıki (argo).

Merdımo bê'ar.

3. Astê yı umariyeni*.

Zaf zeifo.

B

1. Ber pa nêniyeno.

Rêkapiso.

2. Bıziyewo bêwaxt (argo).

Yew gureyo ke tera faydeyêko rınd nêviniyo.

3. Bueçêhêri ya, ne bena derg ne bena kılm (1).

Yew gureyo ke tera faydeyêko rınd nêviniyo.

4. Bueçê tırewa gizun*:

Qıco cihati*

C

1. Cıniyê gawuni heleysuni bena veng.

Merdımo ke wexti xoyi zafi gureyanê bêfaydeyan de bıviyarno, gureyi xo wext de nêkıro, no idyom ey rê vajiyeno.

2. Cıtê heri u gay a.

Wexto ke dı teni yew gure (wertaxi*, embazi, zewaj usn) de pê nêri u qal u hereketi yinyewbinan nêtepsi, no idyom vajiyeno.

Ç

1. Çaqê mı (yı, ay*) sıkiyê.

Ez zaf tersaya.

2. Çımi kerdi tari.

Yersra toyê nêhesıbneno.

3. Çotumê Çotala yena.

Yew gureyo ke rast nêame, nêno. Yew gureyo ke destpêkerdısi ey şaş bıbo, şaş dewam keno. Çotala (laya çewte), pey Dara Hêni (Darê Yeni) ya yew la ya; seri koyi ra çewt yena war. 

D

1. Dew menda dı hebi pirun re, ayinizi pê nêkerdu.

Wexto ke xuyi (exlaqi) inan teng bı, dı teni zi bıbi pê nêkeni.

2. Dik vendo, sıwadiyo.

Gure qediyayo, hıni ser o qıseykerdıs icab nêkeno.

3. Dikê seri suli (argo): merdımo çulek*.

Diki erzeni enbari xeli, tera veciyeno, rênesıno seri suli nequr keno.

E

1. Erjeli merjuelı umebı, si nıstı tastiyê gawuni ya.

Çiyo ke yew merdım zaf qiymet bıdo ey labelê tı qiymet ey nêdi u ey bıherımıni, tı kuweyiş keni heq.

2. Ez çı herr u wel xwı sare re kıri?

Ez xo re se kıri? Çı çare bıvini?

G

Guelık xıç: Merdımo ke zanayişi ey pıra-pıra bıkemiyu. Heti zanayisi ya tepiya siyoru.

Guelık xıç wexto ke guelık bı, eskiyêni siyoru veri harrê gayi, wexto ke bı ga nêeskêni siyoru veri harrê guelıki.

H

1. Heri nêeskeno, palunêyı kuweno.

Merdımo ke esasê yew meseleyi (problemi) ser o nêvındero labelê çiyanê qıjanu bêqiymetan sero vındero.

2. Herrqılê nıştı bı ru kerra rê qirrêni.

Herrqılê semedê kerra bermayo, vato: "Nıka varan varo, tı xo rê se kena?" Merdımêko feqir, zeif yan zi nêwes gama ke halê xo xo vir ra bıkero u merdımê zengini, zıxmi u wesi rê bıqehriyo, no idyom semedê ey vajiyeno.

3. Heta tı miraz keri, şar patile dun pera.

Merdım wexto ke yew gure keno, guni hazırkerdışi ey de zaf nêfesıliyo (xo zaf nêfeselno)*.

4. Heta zuri tede bıbi rast nıvuno*.

Zaf zuri keno.

5. Hewik esti, dınduni çıni; dınduni esti, hewik çıni.

Wexto ke merdım cuno, hemdi xo yo, gure dest ra yeno labelê pereyi çın i; wexto ke merdım extiyari de beno wahari peran, na rêher gure dest ra nino u nêwesi dest pêkenê.

K

1. Kalo gı-yenı*: Merdımo ke tı ey rê holi (hewli) bıkeri u ey ra xırabi bıvini.

Dewı mıqatê kali bena, labelê wısıno hêni de pisiyê xo keno u hêni herımneno.

2. Kê kerdo gualê guni*.

Keye de zaf piyordayişu yers biyayis*.

3. Kêri pede nêsına.

Zaf mırd biyo, nêeskeno tawê bıwero.

L

1. Lıng şa erd*.

İnad keno.

2. Luejınê yı/yê dun nıgena.

Zaf gêreno/gêrena, yew ca de zaf nêvındeno/nêvındena.

M

1. Marun qırrık ra sıno wariye*.

Merdımo ke mêrxas bo, wahari quezaxi (zaf cesur) bıbo u bıesko gure bıqedino, ey rê vajiyeno.

2. Merdımo bêtexmin.

Merdımo ke pil u qıjiya xo nêzano, bêhurmetiye keno.

3. Mêrıki va "Ez biya dızd, asm bi ruasn".

Merdım bı hewes'a dest bı yew gure bıkıru u gureyi ey rast nêsiyoru, no idyom weziyeti ey ifade keno.

4. Mêrıki va: "Ez xadıma". O bin persa: "Çend hebi qıcê tu esti?"

Vera yew persi bêaqıli -perso ke tede mentıq çıne bo- vajiyeno.

5. Mêrıki/cıniyekı keyê xo kerdo keyê Qere Tajdin.

Merdımo ke mêmananê xo re zaf mesref bıkero, ey/aye rê vajiyeno.

6. Mıl ver umıwar.

Fıriyayan zi merd.

7. Min umnuni yew selê sımeri nêkeno.

Ey ra yew gureyo hol ra nêkono. Kesi re yew faydeyê ey çıneyo. Çiko bêqimeto.

8. Miyin mêrıki keyê yı ra leqo.

Wexto ke miyani yew grub, parti yan zi hevalan de xayinti bıbo no idyom vajiyeno. Hikayeyê nê idyomi wina ya:
Matun yew dewê Çewligi ya. Cayi dewê Matuni duz niyo, kas o. Wexti veri de, êyi ke sıni desmaj semedo ke erd nêgıni, miyin kuweni u yew kındır besteni pa. Eke sıni desmaj ê kındıri tepiseni u erd nêgıneni. Sofiyi Matuni yew sew sıno teber ke desmaj bıgero. Kındır tepseno labelê cuwa ver vêwêey miyin kerdo leq. Sofi kas ra lêrbeno u beno bırindar. Dewıji ke yeni ziyaretiyê ey, Sofiyi Matuni vano "Derdi mı tê medınê. Miyini mı keyê mı ra leq o!"

N

1. Nê seri serradio, nê zi bıni perjunio.

Ne holi ne zi xırabi ser o ey/aye ra yew gure yeno, toyê re nêbeno/nêbena.

 2. Nunire awk, awk re malla*.

Wexto ke nan perra merdımi qırrık ra, pêawe sıno wariye labelê wexto ke awe perra merdımi qırrık ra, mıramalla ser o bıwano.

P

1. Pê belê-lıbê qıseykerdıs.

Bı resmiyet u cıddiyet qıseykerdış.

 2. Pê fısun hemam germ nêbeno (2).

Gureyi gırdi bı xebata zafe u mudumineyenê meydan, vıraziyenê.

 3. Pısingo xızune*.

Merdımo tembel.

Q

1. Qasudi/qasudê bungêrun*: Merdımo ke tı bıersawi yew ca u zaf erey agêro, ey/aye ra vajiyeno.

Mireyêk Çewligi de, dewê Sini de ronıste beno. Rojêk xızmekari xo ra vano:
-Ez tu sıba ersawena axayê dewê Talwari het. Veri mı vinı hema so!
Rojê binı xızmekar yeno keyeyi Miri u veri beri de, duri ra Miri vineno labelê ey het nino, uca ra dano pıro sıno dewê Talwari.
Axayi Talwari ey ra perseno vano:
-Tı çı semed a amê?
Xizmekar vano:
-Wılay Miri mı ra va "Mı vinı u so axayi Talwari het". Ez zi siya mı Mire veri beri de duri ra di u ez ameya itya*.
Axa hıni fam keno ke xızmekar safek (saf) o, vano:
-Miri ına bungêrı wasta, biru so.
Bungêrı xızmekari bar keno u ersaweno.
Xızmekar pabungêr a şıno Sini labelê zaf kuweno erey.

S

1. Seydi mı umı, gi tunziyê mı umı.

Çiko ke merdım semedê hela teng a bıgero labelê a helpeyda nêbo yan zi rast nêro.

 2. Siyay u suri ardi pêser.

Merdımo ke zaf yers bo, nêzano ke çı qale fekê ey ra ameya teber.

Ş

1. Sı biruqesasi babi, na ser a qıney dadi.

Gureyo ke merdım te de zarar bıkeru u te ra ders nêveco, bı yers u xırs rêne bıkero labelê na rê sermayeyê xo pêro vinkero.

T

1. Têniya çorın (çewrin).

Merdımo/cıniyeka ke zaf xırab bıbo u xo bızeleqıno (padusno) merdımi ya, merdım nêesko xo te ra bıxelısno.

 2. Tım çuwê yı ho runayi.

Merdımo ke kar u gureyi ey piyordayis bo.

 3. Tu darê xo bın ra bırna.

To gureyi xo da cı.
Çiko ke merdım te ra fayde bıvino labelê bı destê xo zerar bıdo ey u ê gureyi bıxerepno.

 4. Tu qulaç ra veto (3).

Tı hed u hududê xo ra viyerti.

V

1. Vırajê keno (4).

Qale xo fek de zaf çarneno lebelê esasê niyetê xo eskera nêkeno.

 2. Vırajê mekır (5).

Qale xo fek de zaf meçarne, esasê niyetê xo eskera vaje.

X

1. Xesinayişi heri yo.

Gureyo ke mesrêfi ey kari ey ra zêdetır bıbo, semedê ey no idyom vajiyeno.
Merdımo ke semedi xesinayişi heri dı punetigeno, panc puneti dunu destuni xo suweno.

 2. Xêrra (xêra)ho têpiyaşıno.

Pıra-pıra ho beno feqir yan zi pıra-pıra sıhetê ey beno xırab.

 3. Xuenê (xonê) merekun.

Merdımo kılm*, qalın u têkuweyı (qelew).

Y

Yew vun*, des hebun (hebin) nuno pa.

Zaf zuri keno.

Z

1. Zêdumuni lıno/yeno.

Zaf lez sıno/yeno.

 2. Zê hakê kali yo.

Zaf rınd o.

(1)Bı tırki "Ne öldürür, ne güldürür bır ıs".
(2)Bı tırki "Tasıma su ıle degırmen dönmez".
(3)Bı tırki "Haddını asmıssın".
(4)Bı tırki "Mırın kırın edıyor".
(5)Bı tırki "Mırın kırın etme".

aste: este, kate
ay: aye
ayini: inan
bueç: boçe
bıziye: bızêk
bir: bıgire
biru: bıgiro
bungêrı: bangêre, loxe
cihati: jêhati
cun: cıwan
çot: çewt
çulek: çelek, çılek
dındun: dıdan
dumun: duman
dun: duye, duman
dun: dano
extiyari: piriye, piri
fıriyayiş: xerıqiyayiş
gawun: gawan
gizun: guzın
gual: gole
guelık: golık, guk
guni: gani, gerek
guni: goni
harr: arre, arrı
hel: hele, game
heley suni: hela şani, peyê peroji, badê dıhire, danê şani
herrqıle: herrqele, kelmıte, kemılte
hewik: hebıki
itya: tiya
kerra: kemere
ke: keye
kêri: çuyo (zopeyo) ke pey meşke çarneni
kılm: kırr
lêrbiyayiş: gındıriyayiş, gındır diyayiş
lıng şa erd: lınge şanay erd
luejın: lojıne
malla: mela, mıla
merjuelı: morcela
mıra: mıla, mela; ancax
min: miyan
miyin: mıhin, sıng
mudumin: domdar, devamli
feşıliyayiş (xo feşelnayiş): berey kewtene, erey kewtene; seboxnayiş
nıştıbı ru: ronıştbı
nıvuno: nêvano
nun: nan
nuno pa: pa nano
palun: palane, cıle, kurtane
pa: bı
punet: banknot, panganote, panqnote, puxnet
patile: patire, fetır
perjun: pırojıne
pê: bı
pıra-pıra: verra-verra
piyordayiş: pêrodayiş, lejkerdış
qıc: doman, gede
qıj: qit, hurdi, şenık, gıdi
rê: rey
rêka: zaf, yewrayi
rêne: reyna
sıwa: sıba
sulı: sılo, sılondi, sılond, sulı; zıbılge
tawê: teba, tewa; tawey, teway, toyê; çiyeki
têpiya: tepya
toyê: b. tawê
umê: amey
umnun: hamnan
umariyêni: humariyêni
umı: ame
ven do: veng dayo
vêwı: veyve
vin kero: vindi bıko
vun: vano
wahar: wayir
wariye: war, dıwar
wertaxi: ortaxiye
wı: o
xêrra (xêra): tım, daima; pıra-pıra, verra-verra
xızunê: feqir
xuene (xone): pısingo neri
yenı: hêni
yers: hêrs
yersbiyayis: hêrsbiyayiş
yı: ey
yin: inan
zê: sey