Zazaki.de

X. Çelker

Şair Xıdır Çelik dewa Vartoy Muska rao. İniyê Xızıri ki Muska dero. Dısey metro İniyê Xızıri ra cor şairi goli dê vıraştene, tede masa keno weyi, masanê deqesura (alabalık). Ebe weyikerdena masa ki idara çê xo nanao ro.

Ma ke şime İniyê Xızıri ser, xebera ma şair Xıdıri ra çinêbiye ; ma nêzanıtêne ke o oca maneno, gurino. Coka ma eyde reportaj nêkerd, cıra persê hazıri pers nêkerdi, eyde wertê xuşe-xuşa ağwa İniyê Xızıri de mucıl bime.

Ma ke ebe zonê ma Zazaki selam da jümini, kêf u halê jümini pers kerd, khek Xıdır zaf bi şa, zerê çımanê dey bereqiya, gulê xo bi ra. Çı ke o heyranê zonê mao, şiiranê xo ki zonê made nusneno.

Xidir Celik be ez 1

Xal Çelker :^[1] Khek Xıdır, ez nia dana ke tı zono gılor (Zazaki) ra zaf hes kena, ma ke zonê ma tode qesey kenime zerê çımanê to bereqino…

Xıdır Çelik : Weeey ! Qesawa ke vano ! Tabi ke henio. Hirê çi marê zaf muhimê ; zonê ma, itıqatê ma, biyena (kamiya) ma. Ma ke ninara jüyê kerde vindi, mara çiyê beno kemi, benime nêmecet. Ma gereke xora pers kerime, ma kamime ? Kot ra ênime? Kamta şonime ?

Peki, zonê ma cia, raa u ibadete ma cia. Ma kamime? Ma, gereke verê coy xo vecime meydan. Dıma ki cuabê nê persa bıdime, ma koti ra ênime, şonime koti? Ma gereke xo bızanime. Ma ke xo nêzana şar ki ma nêzano. Hama, ma bime hurdi hurdi, bime parçe parçe. Şar ma keno hurdi, keno parçe, xorê beno; her kes ma hetê xo ser kaş keno beno, ma keno zaif, keno şenık, keno zerê lapa xo.

Ma kesi de na mane de nêdanime pêra. Ma kesi ra nêvanime ra u rêça xo ca verde, bê ra u rêça ma ser. Arıfkiyê made “ikilik” çino. Ma kuli isana jü vinenime, ê her kesi xora gore raşta xo esta. Na şiira mıde ki ez nae nia ana re zon:

Jübini de ceg kenê hurdima bıray

Ez torê ji berbeno, dêrê ji berbeno

Marê kenê zindan welatê hiray

Ez torê ji berbeno, dêrê ji berbeno

Cirıt kay kenê zengin u lorti

Koa o çola de ceng kenê xorti

Cenazo oncenê motor o forti

Ez torê ji berbeno, dêrê ji berbeno

Öksüz Xıdır vano, mebone herey

Jübini mekışê, rew bêrê werê

Ma o pi berbenê, vêşenê zerrey

Ez torê ji berbeno, dêrê ji berbeno.

Yanê owo ke esker dero o ji bıraê mıno, owo ke ko dero o ji bıraê mıno. Peki, lacê mıno jü eskero, jü ki ko dero ; hurdimina nanê jübini ra, ê de bê be damiş be ! Eke owo ke ko dero amê kiştene, ez ke dêrê berba, owo ke esker de ke amê kiştene, ez ke dêrê nêberba beno ! Qey o ji can niyo ? O ji xort niyo! O ji wairê ma o pi niyo bao ! Xızır mara berbiş êndi duri bero.

Heya bıra, rınd ke mı tı diya, zaf kêfê mı ame tode.

X. Çelker: Mordemê de ze to diyene mırê ki şan u kêfweşiya.

X. Çelik: Heya wullahi xêlê zemano ez be nê fıkri cêreno. Hama, bismillahi mı tı diya. Ez cêreno… Tawa vatena mı… Ne ê vatena mı qebul kenê, ne ki ez ê dine qebul kena. Ahêni ez xorê teyna mendo. Mı nao tı diya, mı tora qewete gurete, êndi ma teyna nime.

X. Çelker: Ma ki mordemanê ze tora qewete cênime.

X. Çelik: Mın o domananê koy, mın o hevala, weş bê, ma jübini de qesi kerdo. Ebe zereweşiye mı fıkrê xo vato, ine ê xo vato. Ne merka mıra çiyê vato, ne ji mı merka ra çiyê vato. Peyniye de ine mıra vato, “Heval, tı xorê, ma xorê”. Mı vato, « Bıra a ji rında ». İsan ke jübini de haşt bi rındo, isani ke şikiya jübini de qesi kerd rındo.

X. Çelker: Helbet, haştiye rında. İsana ke bese kerd jümini de qesey kerd, a taw meseley tenêna rehet hal benê.

X. Çelik: Jü ji ez bıraê xorê nae vaci. Ez şiiranê xo nêdano kesi. Şiirê mı amê tırtene, ez wair veciyo, mı ebe şaada, ebe qerarê makemi şiirê xo dızda dest ra guretê. Hama, tı mıde hemfıkıra, ez torê şiiranê xo waneno.

X. Çelker: Xızır tora razi bo, vengê to daim kero. Tı ke destur bıdê, ma şikinime şiiranê to qezata ma Munzur Haber de bıvecime. Qezata Mamekiye de, yanê Tunceli de vecina. Hama, mı ardê taê Varto de ki nê ro. Beno ke nae ra tepiya Varto de ki bıroşiyo.

X. Çelik: Tabi, tabi.

Mı cor va ke, isan ke jübini de haşt bo rındo. Rınd u xırava mordemi mordemi ra pers bena, şar gereke cırê tomete mekero. Jü şiira xode ez nia van:

Ez hes keno, hes nêkeno

Yara mına, şari rê çıko

Rındek bena, pisın bena

Yara mına, şari rê çıko

Zurekeri biyê mele

Melawê şari ze dele

Mehejnê, merişnê pele

Dara mına, şari rê çıko

Eşqê yare dest firaro

hes keno, ê mı qeraro

Belki lewê şari de zeraro

Kara mına, şari rê çıko

Tı Xıdıri nas nêkena

Rınde ra qe qal nêkena

Tı çı zana hes nêkena

Nurê mına, torê çıko.

X. Çelker: Xızır tora razi bo, zerê mıde guli bi ya, to ez kerdane mest.

X. Çelik: Berxudar be. Gereke zerê mordemi de guli ya bê. Tı hayrê mı niya, ê mıde ji bi ya. Yanê qey biyê ya? Dawa xode mı xorê jü heval diyo. Yao tı sevana ! Demake wairê na dawa hona estê. Dêmake na dawa bêwair niya.

X. Çelker: Heya. Se ke to ki va, ma waxtê zaf zaiyat di, her jüyê ma hetê ser şi. Hama, hao endi zaf teney biyê heşar, hayrê mesela xuyê, cırê wair vecinê.

X. Çelik: Zaf rınd bıra, zaf rınd.

X. Çelker: Çıxa ke hona kamiya ma sero tenê kemasiye esta ki, zon, kultur u itıqat de xêlê rae cêriya.

X. Çelik: Zaf rınd bıra, zaf rınd. A ji êna, a ji vecina werte. Mordemi ke toz nêêşt reça xo ser, a ki vecina werte, nêbena vindi.

Mordemi rê tenê ji rehetiye lazıma. İdara çêy ke mordemi rê biye bar, mordem kuno biliya kar u gurey, zaf çi ji xovira keno, keno vindi. Vano:

Welat kerdo thal ma şime

İstanbol de ki thal o boşime

Butı pare pare bime

Şime İzmir ki thal o boşime

Şar şımeno reqi bira

Made çino perê kira

Zehirlenmiş bime dü ra

Zonguldak de ki thal o boşime

Boşê nice xort o khali

Vêşanê, berbenê thali

Zam vareno, heyat pahli

Anqara de ki thal o boşime

Zaten doği kuli thal mendo

Mıletê xo bê hal mendo

Mevace Xıdır lal mendo

Muş Varto de ki thal o boşime.

X. Çelker: Axiri rocê rınd ki ênê, mordem gereke omıdê xo mebırno.

X. Çelik: Ma, Xızır vengê to bıheşno…

X. Çelker: Xızır o Khal vengê tüyo weş ki bıheşno, vay do bero, çarkoşê dina ra vıla kero; çıxa ke qomê ma esto her kes bıheşno, bêro re xo, bêro re ra u rêça xo ser.

X. Çelik: Halla, halla. Hên bo ke, her kes ra o rêça xo bivêno, wa ra o rêça şari ra nê, ê xora şoro.

X. Çelker: Tora ke mınete bıkerime, marê tenê ki qalê İniyê Xızıri kena?

X. Çelik: İniyê Xızıri khano. Ez vaci 300 serra İniyê Xızıri esto. Efsane ra gore, qeydo ke ma, ma o piyê xora heşno ita ağwe çinêbiya. İta mal sole do. Nê cay bej biyê, mal solav biyo. Şüane gereke mali bero “Çılkani” de ağwe do (Çewres Çımeo ke vano İniyê Xızıri ra dirê kilometre duriyo). Pêaê veciyo, vato, “Tı nê mali bena koti?” Vato, “Ben cor, vae de ağwe dan”. Vato, “Ez torê ita ağwe veci”. Vato, “Tı se ita ağwe vecena? Haşa, qey tı Heqa ke ita ağwe vecena?” Vato, “Ez ebe emrê Heqi torê ita ağwe veci”. Lınga xo da ita ra, ağwe nia pel do. Şüane kewto re dıma, vato, “Tı kama?”. Vato, “Ez Xızıra” biyo sır, biyo vindi. Dıma ita ewliyawa diyo. Na dot, a kemera gırse be kemera verê çêveri sero caê nalê Dundıle estê. Mılet wairê itıqati biyo, amo ita. İta ra ji mıradê xo diyo. Coka ita rew ra nat ziyaret beno. Hama, serranê newaê ra tepiya mılet tenêna zêde ita ziyaret keno.

(…)

X. Çelker: To sata bine va ke, „ê vanê, ma Orta Asya ra ênime”. Ma, ma koti ra ênime?

X. Çelik: Bıra ma ebe namo teze Tunceli ra ênime, koka ma oca rawa. Na Gola Vartoy ra zaferi Tunceli ra ênê. Mordem ke gına sero, şikino ke doz kero kam kamci dewa Tunceli ra êno.

(…)

Na maven de meymanê de mına Xunısi kewte werte, khek Xıdıri ra va, “Amca bize bir kaç şiir okusana?” Khek Xıdır ke tırki heşna tenê şaş bi mend, dıma va, “Eza feqire, ê ma ben şiirlerimi Zazaca söylüyorum!“ Çêneke va, “Bir şey olmaz, ben biraz anlıyorum”. Khek Xıdıri veng kerd ra cı:

Zaten seba tora vılê mı çewto