X

xaç haç, haç işareti olan

xaçê xıristiyaney hıristiyan haçı

xaçray 1-dörtyol, kavşak, 2-patika yol, keçi yolu

ğedar bıyayenı-bıyayış gaddar olmak

ğedar gaddar, zalim, acımasız

ğedarey keno gaddarlık yapiyor

ğedarey kerdenı-kerdış gaddarlık yapmak

ğedarey gaddarlık, acımasızlık

ğeddar (Ar) acımasız, insafsız, başkalarına haksızlık eden

ğeddarinı gaddarlık, zalimlik

ğeddarey gadarlık, gaddar olma durumu

ğeddareya gaddarca

xaf u dahf tuzak kurma şartiyle, aniden ve hafılden

xafêna aniden önüne çıkmak, korkutmak

xafil (Ar) çevresindeki gerçekleri görmeyen, sezmeyen, dalgın kimse

xafiley gafil olma durumu

xafilinı gafillik, gafil olma durumu

xaflet (Ar) dalgınlık, dikkatsizlik

xafı gırêdayenı sarık bağlamak

xafı xo serera bestenı sarık başa sarmak

xafı başa bağlanan sarık

xafıl dı amayenı-amayış aniden, ansızın gelmek

xafıl dı aniden

xafıl 1-acemi, toy, olgunlaşmamış, 2-aniden, ansızın, birden başa gelen felaket, bella, musibetlik

xafıla pırodayenı-pırodayış habersiz veya kalleşçe vurmak

xafıla sere ro dayenı-dayış birden, aniden başına vurmak

xafıla aniden, ansızın, haberi olmadan

xafılde ame aniden geldi

xafılde da pıro aniden, birden vurdu

xafılde ez tepışta aniden beni yakaladı, tuttu

xafılde vıjya mı verni ansızın önüme çıktı

xafılde aniden, ansızın, habersiz, gizliden, görünmeden gelmek, yaklaşmak

xafılinı acemilik, toyluk

xaşe büyük teliz çuval

xaşêlın 1-kullanılmamış dokuma bezi veya kumaş, 2-pamuktan yapılan şeyleri una batırarak kaynar suda yıkama şekli, 3-pamuktan yapılan mintan vb nin yenilerine denilir

xaşêna bı haşlamıştı

xaşêna haşladı

xaşênaye haşlanmış olan

xaşênayenı-xaşênayış 1-haşlamak, 2-çamaşırları kaynar suda kaynatmak (bit, pire vs için)

xaşêneno haşliyor

xaşeyna haşladı

xaşeynayenı-xaşeynayış 1-haşlamak, 2-çamaşırları kaynar suda kaynatmak (bit, pire vs için)

xaşêyayenı-xaşêyayış haşlanmak

xaşeyayenı-xaşeyayış haşlanmak

xaşhaş kapsüllerinden afyon çıkarılan bir bitki

xaşhaş ra haşhaştan

xaşiş (Ar) kenevirden çıkarılan esrar

xaşiye büyük teliz çuval

xaşmaşık küçük habeli bezelye

xaşxaş karıtenı-karıtış haşhaş ekmek

xaşxaş ra qanık vetenı-vetış haşhaştan sakız çıkarmak

xaşxaş haşhaş

xaşxaşın 1-güzel, nakışlı, süslü püslü, 2-haşhaşlı

xaşyayenı-xaşyayış haşlanmak

xag biyayenı-biyayış ham olmak, olgunlaşmamak, pişmemiş olmak

xag bı çiğdi, pişmemişti

xag hewada ma vero rona çığ kaldırdı önümüzde indirdı

xag hewadayenı-hewadayış ham kaldırmak, çiğ kaldırmak

xag mendenı-mendış çiğ kalmak, ham kalmak

xag verdayenı-verdayış tam pişirmemek, çiğ bırakmak, ham bırakmak

xag werdenı-werdış 1-çiğ yemek, 2-ham yemek

xag xag çina ham ham biçtı, kopardı

xag xag werd çığ çığ yedi

xag 1-çığ, pişmemiş, 2-ham, olgunlaşmamış

xagey 1-çiğlik, 2-hamlık, olgunlaşmamışlık

xaginı çiglik, pişmemişlik, hamlık

xago 1-çiğdır, 2-hamdır

xaib nerede olduğu bilinmeyen, görünmeyen, gaib

xaile 1-sıkıntı, dert, keder, üzüntü, 2-uğraştırıcı, pürüzlü iş, yük

xaileyın gaileli, başında derdi olan

xain hiyanet eden kimse, hain, kaleş

xain xofliyo hain hofludur, hain korkunçtur

xaina haindir (dişil)

xain bı haindi

xainê haindirler

xainey kerdenı-kerdış hainlik etmek

xainey hainlik

xaineya haince, hainlikle

xaini ra bıtersı hainden kork

xaini hainler

xaininı hainlik

xaino haindir (eril)

xak vetenı-vetış toprak çıkarmak 

xak toprak

xal keyna Teyze kızı

xal keynaya mı teyzemın kızı

xal u êgan dayı ve yeğen

xal u xalza dayı ve dayıoğlu

xal u xalı dayı ve teyze

xal dayı

xala mı teyzem

xalan dayılar

xalanê dayılardır

xalatı armağan, ödül, hediye

xalçêna teyze kızı

xalceni dayı karısı, yenge

xalcınêk dayı karışı

xalcıni dayı karısı, yenge

xalê mı dayım

xalê teyze

xalekı teyze, teyzecik

xaleri (Fr) galeri

xalerici galeri işleten kimse

xali (Far) halı

xali kerdenı-kerdış tenhalaştırmak, ıssızlaştırmak

xali rakerdenı-rakerdış halı sermek

xali vıraştenı-vıraştış halı yapmak, halı dokumak

xali 1-dayılar, 2-halı, halılar, 3-tenha, ıssız, sakin

xalib (Ar) galip, yenen, üstün gelen

xaliba (Ar) galiba, görünüşe göre, sanılır ki, anlaşılan

xaliba do niro sanırım gelmeyecek

xalibiyet (Ar) yenme, yengi

xaliç körfez

xaliçın körfezli

xalife (Ar) halife, hükümdar

xalifelığey halifelik

xalifeyey halifelik

xalifeyinı halifelik

xalis (Ar) katışık olmayan, saf

xaliya eceman acem halısı

xaliza (xalza) dayı oğlu

xalo 1-dayı, 2-bir erkek ismi

xalojı dayı karısı

xalok uğur böceği

xalxalo-xalxalok (kalopir) uğur böceği

xalxaloko uğur böceğidir

xalyan (Ar) coşturma, heyecana getirme

xalyan ardenı-ardış coşturmak, galeyana getirmek

xalza Dayı oğlu

xalzayey dayı oğlu olma durumu

xalı Teyze

xalıci halıcı

xalıcılığey halıcılık

xalıcinı halıcılık

xalık-xalıkı teyze, teyzecik

xalıkekı teyzecik

xalıki teyzeler

xalıq (Ar) 1-yaradan, tanrı, 2-yoktan var eden, yaratan

xalıq bıyayenı-bıyayış yaratılmak, doğmuş olmak

xalıq kerdenı-kerdış yaratmak, yoktan var etmek

xalıqê xalıqan yaradanın yaradanı

xalıs biyayenı-biyayış saf olmak, halis olmak

xalıs malıs malê ecemano halis malis acem malıdır

xalıs hakiki, saf, arı, halis

xalısinı 1-hakikilik, 2-saflık, halislik

xalıt bir erkek ismi

xalıwaney halıcılık

xalıyın halılı

xam asanayenı-asanayış acemi görünmek, ham görünmek

xam asın kerd polat ham demiri çelikleştirdı

xam biyayenı-biyayış 1-bir işin yabancısı ve elli işe yatkın olmamak, 2-ham olmak, çiğ olmak, olgunlaşmamak, 3-işlenmemiş olmak (madden vs)

xam dekewt haberi olmadan bir olaya karışmak, gafil avlanmak

xam dekewtenı-dekewtış ham düşmek

xam devıstenı-devıstış ham düşürmek

xam guna pıro gafil düştü

xam ker u da pıro kandırıp aniden vurdu, gafil avladı

xam kerdenı-kerdış hamlaştırmak, oyalayip, oyuna getirip gafil avlamak, oyalayıp oyuna getirmek, uyutmak, oyun oynamak

xam kı 1-yumuşat, kaydırmaya çalış, 2-çocuk dilinde "ye", hem et

xam madde ham madde

xam pıro gunayenı-gunayış gafil düşmek

xam ra vıraştenı-vıraştış hamdan yapmak, işlenmemişten yapmak

xam u biyaye ham ve olmuş

xam u xax ham ve çiğ

xam vinayenı-vinayış acemi görmek, ham görmek

xam xam çığ çiğ, ham ham

xam 1-acemi, bir işin ehli olmayan, 2-çocuk dilinde "ye" anlamında kullanılır, 3-ham, çiğ, olgunlaşmamış, yenecek kıvamına gelmeyen meyve vb, 4-hiç çalışmamış ve ilk çalışması olan kişiye denilir, 5-işlenmemiş, terbiye edilmemiş, su verilmemiş veya üzerinde çalışılmamış madden

xamêr 1-daha acemi, daha toy, 2-daha ham, daha çiğ

xamêra da pıro beklenmedik bir anda vurdu

xamêra aniden, beklemedik bir anda

xamêri 1-daha daha acemi, 2-daha daha çiğ

xamey kerdenı-kerdış acemilik etmek, bilmemezlikten gelmek

xamey xo nayenı-nayış kendini acemiliğe vurmak

xamey 1-acemilik, hiç iş yapmamak, birden başlamak, 2-hamlık, çiğlik

xaminı kerdenı-kerdış acemilik yapmak

xaminı 1-hamlık, 2-acemilik, 3-çiğ olma durumu, 4-işlenmemiş olma durumu

xamiyê 1-acemidirler, 2-hamdırlar

xamlığey hamlık, ham olma durumu

xamo acemidir

xamze (Ar) gamze

xamık çarık

xamıki çarıklar, hayvan derisinden yapılan çift sürme veya karda giyme ayakabısı

xan dı handa

xan ra handan

xan u xırabe han ve harabe

xan 1-bey, beyler beyi anlamında bir unvan, sultan, 2-han, eski de yolcuların konaklama, barınma ve dinlenme yeri, otel

xanatey bıyayenı-bıyayış ihanete uğramak, kandırılmak

xanatey keno hainlik ediyor

xanatey kerdenı-kerdış 1-hainlik yapmak, 2-kalleşçe kandırmak

xanatey 1-hainlik, 2-kalleşlik, 3-ihanetlik, 4-kandırma

xancerı hançer

xancerın hançerli

xanci han işleten kimse

xancıki favori

xancılığey hancılık

xancıyey hancılık

xancıyinı hancılık

xandar hanı olan kimse

xanê Sêwregı Sivereğin hanları

xane 1-bölüm, kısım, 2-ev, konut, hane, 3-yer, basamak, 4-bazı sabit isimlerin sonuna gelip onları ve sanatlarını belirler (mesela: mey-xane

meyhane, aş-xane lokanta, necar-xane

marangozhane, Kıtabxene kütüphane gibi)

xanedan 1-büyük aile, belli ve büyük soydan gelen, asil bir aileye mensup, konuk sever, misafir perver, hanedan, 2-parasız yiyecek ve içecek dağıtan ev, aile

xanedaney hanedanlık

xanedaninı kerdenı-kerdış hanedanlık yapmak

xanedaninı hanedanlık

xanelıx hanelik

xanetey bıyayenı-bıyayış ihanete uğramak, kandırılmak

xanetey keno hainlik ediyor

xanetey kerdenı-kerdış 1-hainlik yapmak, 2-kalleşçe kandırmak

xanetey 1-hainlik, 2-kalleşlik, 3-ihanetlik, 4-kandırarak

xaney panci beşinci kısım

xaneyın haneli

xanimet (Ar) savaşta ele geçirilen mal

xano handır

xanvan hanci, han işleten kimse

xanvaney hancılık yapma durumu

xanwan hancı

xanwaney hancılık yapma durumu

xanzade hanzade

xanı bir bayan ismi

xanım biyayenı-biyayış hanımefendi olmak

xanım 1-kız ve kadınlara verilen unvan, 2-karı, eş, 3-saygın kadın, ağır başlı, kibar kadın, 4-bir bayan ismi

xanıma keyi evin hanımı

xanımey kerdenı-kerdış hanımlık yapmak

xanımey hanımlık, hanımefendilik

xanıminı kerdenı-kerdış hanımlık yapmak

xanıminı hanımlık

xanımı bıyayenı-bıyayış hanım olmak

xanımı hanım, itibarı olan kadın

xap aldatma, aldatmaca, hile, dubara, kandırma, kandırmaca

xapan-xapanı el kapanı, kantar

xapanın kapanlı

xape sicim veya urgan

xapêna bı kandırmıştı, kandırılmıştı

xapêna kandırdı

xapênaye kandırılan, aldatılan

xapênayenı-xapênayış kandırmak, aldatmak, yanıltmak

xapênayoğ aldatan, kandıran, yanıltan, aldatıcı, kandırıcı, dalaverecı, şeytan, dubaracı, üçkağıtçı, hilebaz vs

xapênena kandıriyor (dişil)

xapênenê kandıriyorlar, dolandıriyorlar

xapêneno kandıriyor (eril)

xapênê kandırdı (dişil)

xapênok (pıtpıtok) bir kuş adı

xapeya kandırıldı, aldatıldı

xapêya kandırıldı, aldatıldı

xapêyayenı-xapêyayış kandırılmak

xapeyayenı-xapeyayış kanmak, kandırılmak

xapeyêno kandırılır, aldatılır

xapeyna bı kandırmıştı, kandırılmıştı

xapeyna u vıst rayda xırabı aldatı ve kötü yolla düşürdü

xapeyna kandırdı, aldatı, yanıltı

xapeyna kandırdı

xapeynaye kandırılan, aldatılan

xapeynayenı-xapeynayış kandırmak, aldatmak, yoldan çıkarmak, dolandırmak

xapeynayoğ aldatıcı, kandırıcı, yanıltıcı, dalaverecı, şeytan, dubaracı,üçkağıtçı, hilebaz vs

xapeynena kandıriyor (dişil)

xapeynenê kandıriyorlar

xapeyneno kandıriyor (eril)

xapeyneyenı-xapeyneyış kandırılmak

xapeyneyı kandırıl

xapnayenı-xapnayış kandırmak

xapna kandırdı

xapnê kandırdı (dişil)

xapnenê kandıriyorlar, dolandıriyorlar

xapxapık 1-saga sola uçuşan küçük bir kuş, çobanaldatan kuş, 2-takunya

xapı uzun ve yassı sicim, kilim

xapıyayenı-xapıyayış kanmak, kandırılmak, aldatılmak

xar (Fr) gar (otobus garı)

xar dayena estorı atın koşusu

xar dayenı-dayış at vb hayvanları koşturmak, koşuya girmek

xar at vb hayvanları koşturma, koşu, dört nala koşma

xarabêr daha harabe

xarabey kötülük

xarabe kerdenı-kerdış harabe etmek

xarabey kerdenı-kerdış kötülük yapmak

xaraj (Fr) garaj

xarajê Enqeri Ankara garajı

xarajın garajlı

xaranti (Fr) garanti, güvence, teminat vs

xaranti cı esto garantisi varmıdır?

xaranti kerdenı-kerdış garantilemek

xarc (Ar) 1-resmi pul vb şeyler için ödenen vergi, veya harcama

xarc yapılarda tuğla veya taşların örgüsünde, duvarları sıvamada kullanılan, toprak, saman veya kum, kirç, çimento gibi şeyleri su ile kararak yapılan karışım

xarc kerdenı-kerdış 1-harç sürmek, sıvamak, 2-harcamak

xarcırah (Ar) yolluk, yol ödeneği

xarcırax harcırah, yol ödeneği

xarda koşturdu

xardano koşturuyor

xardayenı-xardayış koşturmak

xardê koşturdu (at vb koşturmak)

xardiyan gardiyan

xardiyaninı gardiyanlık

xardiyanlığey gardiyanlık

xardolab gardrop

xardolabın gardroplı

xardı koştur

xardırob (Fr) gardırop, giysi dolabı veya yeri

xari koşturma (at vb)

xarib (Ar) 1-kimsesiz, zavallı, 2-acayip, tuhaf, yabancı

xariban (Ar+Far) kimsesiz, zavallı, garip

xaribey gariplik

xaribinı gariplik, kimsesizlik

xaric (Ar) dış, dıştan, dıştaki, dışarıdan

xariç körfez

xarici (Ar) dışla ilgili, dıştan gelen

xariciye (Ar) 1-dış işleri, 2-ameliyat veya tedavi gerektiren hastalıklarla ilgilenen hekimlik kolu

xariciyeci hariciyeci

xariciyecılığey hariciyecilik

xariciyecinı hariciyecilik

xarita (Ar) harita, düzlem üzerine çizilen taslak

xaritaci haritacı

xaritacinı haritacılık

xaritacılığey haritacılık

xaritavan haritacı

xaritayın haritalı

xarman (Far) harman

xarmancılığey harmancılık

xarmoni (Fr) armoni

Xarpêt 1-Harput (Elazığ) 2-bir erkek ismi

Xarpêtıc harputlu

Xarpêtıj Harputlu

Xarpêtız Harputlu

xarr dayenı-dayış koşturmak

xarr binek hayvanlarını koşturmak

xarson (Fr) garson

xarsoniyer (Fr) garsoniyer

xarxara gargara, ağzını veya boğazını çalkalama

xarxur kerdenı-kerdış horlanmak, harhür sesini çıkarmak

xarxur horlama

xarz yeni dikilmiş ve halen üzüm tutmamış bağ

xarıc hariç, dış, dıştaki

xarıcey dış, harici

xarıci dış, dıştaki

xarıciye hariciye

xarıd (harıd) hayvan yemi konulan yemlik

xarın ılık

xas (Ar) özgü, mahsus

xas arêdayenı-arêdayış zorla vergi toplamak

xas arêkerdenı-arêkerdış marol toplamak

xas biyayenı-biyayış has olmak, temiz olmak, saf olmak vs

xas gırotenı-gırotış 1-zorla vergi almak, 2-marol almak

xas karıtenı-karıtış marol ekmek

xas merdımo saf adamdır, temiz adamdır

xas ra selate vıraşt maroldan salata yaptı

xas u xam saf ve acemi

xas xeli berı bıtahnı has buğdayı götür öğüt

xas-xası beyaz keten

xas 1-marol, 2-Temiz, arınmış, saf, arı, üstün kaliteli, katıksız, 3-zorla alınan vergi, 4-en iyi cinsten

xasar (Ar) herhangi bir olayın yol açtığı, kırılma, dökülme, yıkılma gibi zarar

xasar dayenı-dayış zarar vermek, hasar vermek

xasarê do bol da teni buğdaya çok hasar verdi

xasarın hasarlı

xasb (Ar) bir malı sahibinin izni ve haberi olmadan zorla ve hile ile alma

xasb kerdenı-kerdış gaspetmek

xasbci gaspçı

xasê Sêwregı meşüro Siverğin marolu meşurdur

xasek biyayeney güzel olmak

xasek bıvino güzel görsün, iyi görsün, serbest görsün

xasek kerdenı-kerdış güzelleştirmek

xasek kı güzelleştir

xasek mekı güzelleştirme

xasek mı nêdi iyi görmedim, doyasiye görmedim

xasek 1-güzel, yakışıklı, 2-normal bir şekilde, serbest, iyi, 3-yavaş, sesiz

xaseka xasekan güzellerin güzelli

xaseka 1-güzeldir (dişil), 2-sesizce, gizlice

xaseka şo sesiz git, yavaş git

xasekam güzelim

xasekê 1-güzeldirler, 2-bir güzel, 3-yavaş, dikkatlı, sessiz

xasekêna bürı yavaş ve dikkatli ye

xasekêna şo dikkatli git, yavaş git

xasekêna koteki kı bir güzel tokatla

xasekêna pırodı bir güzel vur

xasekêri daha güzel

xasekêrêri daha daha güzel

xasekey güzellik

xasekinı güzellik

xasekeya cı güzelliği

xaseko güzeldir, yakışıklıdır (eril)

xasênayenı-xaşênayış 1-çamaşır vb şeyleri sıcak ve boyalı suya batırmak, 2-iğdişlemek

xaseynayenı-xaşeynayış 1-çamaşır vb şeyleri sıcak ve boyalı suya batırmak, 2-iğdişlemek

xasey saflık, temizlik, üstün kalitelik

xaseyayenı-xaseyayış 1-iğdişlenmek, 2-çamaşır vb şeylerin sıcak ve boyalı suda boyanması

xasi 1-marollar, 2-sade, sadelik

xasig olgunlaşmamış tut

xasigi olgunlaşmamış tutlar

xasinı 1-marolculuk, 2-saflık, sadelik

xaso 1-maroldur, 2-katıksızdır, saftır, mahsuztur

xastalığey hastalık

xasyayenı-xasyayış 1-haşlanmak, 2-çamar vb şeyleri sıcak suda kaynatmak, 3-iğdişlenmek

xasım (Ar) düşman, karşı taraf

xasımey düşmanlık

xasın marollı

xatib (Ar) toplum karşısında söz söyleyen kimse, konuşmacı

xatibey hatip olma durumu

xatün-xatünı 1-efendı, ağır başlı, saygınlı, itibarlı ve kibar kadın, 2-bir bayan ismi

xatüna keyi evin hanımı, evin kraliçesı

xatüna hatundır

xatüney hatunluk

xatüni 1-bir üzüm cinsı, 2-hatunlar

xatüninı kerdenı-kerdış hatunluk yapmak

xatüninı hatunluk

xatünı bıyayenı-bıyayış hatun olmak

xatünı kerdenı-kerdış hatun yapmak

xatıl bağlantı, derz arası bağlantısı

xatır (Ar) gönül alma, birine karşı duyulan saygı, sevgi

xatır dayenı-dayış birini birinin hatırına vermek, hatır için bağışlamak

xatır gırotenı-gırotış gönlünü almak, hatırını almak

xatır mendenı-mendış hatırı kırılmak, gücenmek, darılmak

xatır persayenı-persayış hatır sormak

xatır perskerdenı-perskerdış hatırını sormak

xatır ra hatır ile

xatır verdayenı-verdayış hatırını kırmak, darıltmak, küstürmek

xatır waşt hatır istedi, allahısmarladık dedi

xatır waştenı-waştış allahısmarladık demek, hatır istemek, vedalaşmak

xatır zanayenı-zanayış hatırını bilmek, saymak

xatır 1-hatır, saygınlık, 2-allahırmarladık demek, 3-hal, durum, vaziyet

xatıra (Ar) anı, yadigar

xatıra cı hatırası, anısı

xatırandê xo ra hatıratlarımdan

xatırat (Ar) anılar, hatıralar

xatırdê dostan dayenı-dayış dostların hatırına vermek, bağışlamak

xatırdê şıma allahırmarladık

xatırdê to allahısmarladık

xatırê cı cıra mend hatırı kırıldı

xatırê cı esto hatırı vardır

xatırê cı gırot gönlünü aldı

xatırê cı mı hetı esto hatırı vardır yanımda

xatırê cı verdayenı-verdayış küstürmek, darıltmak

xatırê cı zanayenı-zanayış hatırını bilmek, değer vermek

xatırê şıma Allah ısmarladık

xatırê xatıran esto saygınların hatırı vardır

xatırê xo verdayenı-verdayış küsmek, darılmak

xatırê xo waştenı-waştış hatırını istemek, gitmek için izin istemek

xavık kaymak

xavıkê cı arêdayenı-arêdayış kaymağını toplamak

xavıkê şıti sütün kaymağı

xavıkın kaymaklı

xawli havlu

xawlücılığey havluculuk

xawlıci havlucu

xawlıcinı havluculuk

xawlılıx havluluk

xawlıyın havlulu

xax (kal) çiğ, olmamış, olgunlaşmamış, ham vb

xax bı 1-pişmemişti, çiğdi, 2-olgunlaşmamıştı, hamdı

xax bıyayenı-bıyayış 1-pişmemek, çiğ olmak, 2-olgunlaşmamak, 3-ham olmak

xax hewadayenı-hewadayış ham kaldırmak, çiğ kaldırmak

xax mendenı-mendış çiğ kalmak, ham olmak

xax u pewte çiğ ve pişmiş

xax verdayenı-verdayış çiğ bırakmak, pışmemek

xax xax çinay ham ham kopardı

xax xax werd çiğ çiğ yedi

xax xax çiğ çiğ, ham ham

xax 1-çiğ, pişmemış, 2-ham, olmamış, olgunlaşmamış meyve ve sebze vb

xaxê 1-çiğdirler, 2-hamdırlar, olmamışlar

xaxey 1-hamlık, olmamışlık, 2-çiğ, pişmemişlik

xaxinı çiğ olma durumu, çiglik, pişmemişlik, hamlık

xaxo çiğdır, pişmemiş

xaxüte 1-iyi oturtulmamış, sıkıştırılmamış, 2-yıkılmak üzere olan, 3-gevşek

xaxüteyo gevşektir

xaxın 1-ham olma durumu, 2-çiğ olma durumu, çiğli

xayal (Ar) hayal, düş, hulya

xayalci hayalcı

xayalcinı hayalcılık

xayalcılığey hayalcılık

xayalet (Ar) gerçekte var olmadığı halde varmış gibi görünen cin, peri, hortlak gibi görüntüler

xayali (Ar) hayal ürünü olan

xayalperest hayalcı, hayal kurmayı çok seven, düşçü

xayê to çıçiyo amacın nedir?

xaye amaç, gaye, hedef

xayê to çıçiyo amacın nedir, gayen nedir

xayê xo vazı amacın söyle

xayet (Ar) pek, çok, pek çok, gayet

xayet normalo gayet normaldır

xayey cı gayesı, amacı

xayile sıkıntı, keder, dert, müşküliyet, hüzün

xayiley mı boliyê müşküliyetim çoktur, sıkıntılarım çoktur

xayin bı haindı

xayin bıyayenı-bıyayış hain, kalleş olmak

xayin vıjiya hain çıktı, hıyanet etti

xayin vıjyayenı-vıjyayış hain çıkmak

xayin hain, güvenilmeyen

xayiney kerdenı-kerdış hainlik etmek, hıyanet etmek

xayiney u bêbextey hainlik ve kalleşlik

xayiney hainlik, hıyanet

xayineya haince, hainlikle

xayini hainler, hıyanetcıler

xayinina hainlikle

xayininı kerdenı-kerdış hainlik, kaleşlik yapmak

xayininı hainlik

xayino bêbext kalleş hain

xayino xayin hainın hainı

xaylê mı bolo sorunum çoktur, sıkıntım çoktur

xayle 1-sıkıntı, dert, keder, üzüntü, hüzün, 2-uğraştırıcı, pürüzlü iş, müşküliyet, yük, 3-düşünce, problem, sorun, 4-hayal, hayal kurma

xayle xayli sero yeno müşküliyet müşküliyetin üzerine geliyor

xayley mı boliyê sıkıntılarım çoktur, kederim çoktur

xayleyın gaileli, başında derdi olan, sıkıntılı, üzüntülü vb

xaylıyayenı-xaylıyayış 1-hayallamak, 2-sıkıntılar çekmek

xayret gayret, çaba, çalışma isteği vs

xayret kerdenı-kerdış gayret etmek, çaba harcamak

xayretey gayretlik, çaba gösterme durumu

xayretkar gayret eden, çaba gösteren

xayretın gayretli

xayın (Ar) hiyanet eden kimse

xayın bıyayenı-bıyayış hain, kalleş olmak

xayın vıjyayenı-vıjyayış hain çıkmak

xayın xofliyo hain hofludur, hain korkunçtur

xayın hain

xayın bı haindi

xayına haindir (dişil)

xayıney kerdenı-kerdış hainlik etmek

xayıney u bêbextey hainlik ve kalleşlik

xayıney hainlik

xayıneya haince, hainlikle

xayıni boliyê hainler çoktur

xayıni ra bıtersı hainden kork

xayıni hainler, hıyanetcıler

xayınina hainlikle

xayıninı kerdenı-kerdış hainlik, kaleşlik yapmak

xayıninı hainlik

xayıno bêbext kalleş hain

xayıno xayin hainın hainı

xayıno haindir (eril)

xaz (Lat) gaz

xazal-xazalı (Ar) ceylan

xazeb (Ar) öfke, kızgınlık, hiddet

xazel (Ar) uzun hava, gazel

xazete (‹t) gazete

xazeteci gazeteci

xazetecinı gazetecilik

xazetecılığey gazetecilik

xazetevan gazeteci

xazgin şı keyna waştı görücü gitti kızı istedı

xazgin kız istemeye giden kişi, görücü

xazginey görücülük

xazi 1-pullu ve paralı altın veya mücevher vb takılar, (maddeni paralara benzeyen pullu paralar), 2-gazi (savaştan sağ dönen kişi)

xazil sararmak, solmak, kupkuru olmak

xazil biyayenı-biyayış solmak, kupkuru olmak

xazil kerdenı-kerdış soldurtmak, kurutmak

xazilığey gazilik

xazino (‹t) gazino

xazinocı gazinocu

xazinocinı gazinoculuk

xazinocılığey gazinoculuk

xaziye pullu altın, pullu mücevher

xaziyey pullu, paralı altın veya mücevherler

xazoz (Fr) meyveli ve şekerli alkolsuz içecek

xazozci gazozcu

xazozcinı gazozculuk

xazozcılığey gazozculuk

xazozi gazozlar

xazozinı gazozculuk

xazozxane gazoz imalat edilen veya satılan yer

xazozın gazozlu

xazxane (Ar+Far) gazhane

xazyey 1-maddeni para şeklinde olan altınlar, 2-havada yazı yazar gibi gagasını sağa-sola oynatan bir kuş cinsı

xazıl ateş kömürü, yanmış kökler

xazılboy 1-yanık kokusu, 2-kıl vb şeylerin yanık kokusu

xazın gazlı

xebat kerdenı-kerdış çalışmak, iş yapmak, çabalamak

xebat-xebatı çalışma, iş, çabalama

xebatkar çalışkan, çabaliyan

xebeqnayenı-xebeqnayış (xeneqnayenı-xeneqnayış) 1-boğmak, 2-idam etmek

xebeqna boğdu (eril)

xebeqnê boğdu (dişil)

xeber arde haber getirmiş olan

xeber ardoğ haber getiren

xeber dayenı-dayış haber vermek, haberdar etmek

xeber dayoğ haber veren

xeber gırotenı-gırotış haber almak

xeber resnayenı-resnayış haber yetiştirmek, iletmek

xeber resnayoğ haber yetiştiren, ileten

xebera nêweşı kötü haber

xeber-xeberı haber

xebera bêxeyrı rew resena cadê xo kötü haber çabuk yerine ulaşır

xebera bêxeyrı hayırsız haber

xebera cı bi haberı oldu

xebera cı biyayenı-biyayış haberi olmak

xebera cı bıyayenı-bıyayış haberi olmak

xebera cı çiyê ra çınêbiyayenı-çınêbiyayış haberi birşeyden olmamak

xebera cı çınêbiyayenı-çınêbiyayış haberi olmamak

xebera cı estı bi haberı vardı

xebera cı tebay ra çıniya haberi birşeyden yoktur

xebera dürey gurbet haberi

xebera rındı iyi haber

xebera xeyri hayırlı haber

xebera xo zü kerdenı-kerdış sözünü bir etmek

xebera xırabı kötü haber

xeberan dı haberlerde

xeberan ra haberlerden

xeberdarê haberdardırlar, haberleri vardır

xeberci haberci

xebercinı habercilik

xebercılığey habercilik

xeberdar bı haberdardı

xeberdar bıyayenı-bıyayış haberdar olmak

xeberdar kerdenı-kerdış haberdar etmek, haber vermek

xeberdar haberi olan, haberdar

xeberdarinı kerdenı-kerdış haberdarlık yapmak

xeberdarinı haberdarlık

xeberdaro haberı vardır

xeberê kêfi neşe, keyif veren haberler

xeberê nêweşi nahoş haberler, küfürler, sövmeler

xeberê pisi kötü haberler, sövmeler, küfretmeler

xeberê pıri dolu haberler

xeberê vengi boş haberler

xeberê weşi iyi, güzel, hoş haberler

xeberê bir haber

xeberi çinayenı-çinayış sövmek, küfretmek

xeberi dayenı-dayış sövmek, küfretmek

xeberi 1-haberler, 2-küfürler

xeberiyê haberlerdir

xeberna bir haber daha

xebername habername, haber verme mektubu

xebervan haberci

xeberı aşnawıtenı-aşnawıtış haber işitmek

xeberı ardenı-ardış haber getirmek

xeberı bıyayenı-bıyayış haberi olmak

xeberı cı ra gırotenı-gırotış kendisinden haber almak

xeberı dayenı-dayış haber vermek

xeberı dê cı haber verdi

xeberı gırotenı-gırotış haber almak

xeberı jewbini ra gırotenı-gırotış birbirinden haber almak, haberleşmek

xeberı mı dı bana haber ver

xeberı pê dayenı-dayış birbirine haber vermek

xeberı rıştenı-rıştış haber göndermek

xeberı vılla bıyayenı-bıyayış haber yayılmak

xeberı vılla kerdenı-kerdış haber yaymak

xebıtêna çalışiyor, işliyor (dişil)

xebıtênê çalışiyorlar

xebıtêno çalışiyor, iş yapiyor (eril)

xebıtiya bı çalışmıştı

xebıtiyayenı-xebıtiyayış çalışmak, işlemek

xebıtna bı çalıştırmıştı

xebıtnaye çalıştırılmış olan, çalıştırılan

xebıtnayenı-xebıtnayış çalıştırmak, iş yaptırmak

xebıtnayoğ çalıştıran, çalıştırıcı

xebıtneno çalıştıriyor, işliyor

xebıtyaye çalışmış olan, çalışan

xebıtyayenı-xebıtyayış çalışmak, iş yapmak

xebıtyayoğ çalışan, iş yapan

xecê bir bayan ismi

xeco bir erkek ismı

xecı bir bayan ismı

xedar bıyayenı-bıyayış gaddar olmak

xedar gaddar, zalim, acımasız, zulümkar

xedara gaddardır, zalimdır (dişil)

xedarey keno gaddarlık yapiyor

xedarey kerdenı-kerdış gaddarlık yapmak

xedarey gaddarlık, acımasızlık, zalimlik, zulmetme

xedarinı kerdenı-kerdış gaddarlık, zalimlik yapmak, acımasız olmak

xedarinı gaddarlık, acımasızlık, zalimlik

xedaro gaddardır, zalimdir (eril)

xeddar (Ar) acımasız, insafsız, başkalarına haksızlık eden

xeddara gaddardır, zalimdır (dişil)

xeddarey gadarlık, gaddar olma durumu

xeddareya gaddarca

xeddarinı kerdenı-kerdış gaddarlık, zalimlik yapmak, acımasız olmak

xeddarinı gaddarlık, acımasızlık

xeddaro gaddardır, zalimdir (eril)

xedema kadın hademe

xedeme hademe

xedemey hademeler

xedeminı hademelik

xedemeya hademedir (dişil)

xedemeyinı kerdenı-kerdış hademelik yapmak

xedemeyinı hademelik

xedemeyo hademedir (eril)

xeder bıyayenı-bıyayış hakaret olmak, hakarete uğramak, haksızlık olmak

xeder kerdenı-kerdış haksızlık etmek, zulmetmek

xeder kerdoğ hakaret eden kimse, hakaretçı

xeder haksızlık, zulum, hekaret, zülım yapmak

xederey bi cı haksızlık oldu kendisine

xederey biyayenı-biyayış haksızlık yapılmak

xederey cı bıyayenı-bıyayış haksızlığa uğramak

xederey keno haksızlık ediyor

xederey kerdenı-kerdış haksızlık yapmak

xederey haksızlık etme durumu

xederinı haksızlık

xedır bıyayenı-bıyayış hakaret olmak, hakarete uğramak, haksızlık olmak

xedır kerdenı-kerdış haksızlık etmek, zulmetmek

xedır kerdoğ hakaret eden kimse, hakaretçı

xedır haksızlık, zulum, hakaret, zülüm yapmak

xedırey cı bıyayenı-bıyayış haksızlığa uğramak

xedırey keno haksızlık ediyor

xedırey kerdenı-kerdış haksızlık yapmak

xedırey haksızlık etme durumu

xedırinı haksızlık

xef ani, birden, gizliden

xef u dahf tuzak kurma şartiyle, aniden ve hafılden

xefêna aniden önüne çıkmak, korkutmak

xefêna da pıro aniden vurdu

xefif (Ar) hafif

xefif ame hafif geldi

xefif bıyayenı-bıyayış hafif olmak

xefif kerdenı-kerdış hafifletmek

xefif kerdoğ hafifleştiren

xefifey hafiflik

xefifinı hafiflik

xefifo hafiftir

xefil (Ar) çevresindeki gerçekleri görmeyen, sezmeyen, dalgın kimse

xefil aniden, gafil

xefiley gafil olma durumu

xefiye (Ar) dedektif, hafiye, casus

xefiye bıyayenı-bıyayış hafiye olmak

xefiyelığey hafiyelik, dedektiflik

xefiyey hafiyelik, casusluk

xefiyeyinı kerdenı-kerdış hafiyelik yapmak

xefiyeyinı hafiyelik

xefiyeyo hafiyedir, casustur

xeflet (Ar) dalgınlık, dikkatsizlik

xefletey 1-gaflet, dalgınlık, 2-bir kenara çekilip yalnız başına kalmak

xeftanı kaftan

xeftêno çalışiyor

xeftnaye çalıştırılmış olan, çalıştırılan

xeftnayenı-xeftnayış çalıştırmak, iş yaptırmak

xeftnayoğ çalıştıran, çalıştırıcı

xeftyaye çalışmış olan, çalışan

xeftyayenı-xeftyayış çalışmak, iş yapmak, işlemek

xeftyayoğ çalışan, iş yapan

xeftına çalıştırdı (eril)

xeftınê çalıştırdı (dişil)

xeftıneno çalıştıriyor

xeftıya bı çalışmıştı

xefye hafiye

xefyeyinı hafiyecilik

xefı gırêdayenı-gırêdayış sarık bağlamak

xefı xo serera bestenı-bestış sarık başa sarmak

xefı başa bağlanan sarık

xefıl dı amayenı-amayış aniden, ansızın gelmek

xefıl 1-acemi, toy, olgunlaşmamış, 2-aniden, ansızın, birden başa gelen felaket, bella, musibetlik

xefıla pırodayenı-pırodayış habersiz veya kalleşçe vurmak

xefıla sere ro dayenı-dayış birden, aniden başına vurmak

xefıla aniden, ansızın, haberi olmadan

xefılde ame aniden geldi

xefılde da pıro aniden, birden vurdu

xefılde ez tepışta aniden beni yakaladı, tuttu

xefılde vıjya mı verni ansızın önüme çıktı

xefılde aniden, ansızın, habersiz, gizliden, görünmeden gelmek, yaklaşmak

xefılinı acemilik, toyluk

xeşim bı acemiydi

xeşim bıyayenı-bıyayış acemi olmak

xeşim acemi, çaylak

xeşima acemidir (dişil)

xeşimey antenı-antış acemilik çekmek

xeşimey acemilik

xeşiminı acemilik

xeşimo acemidir (eril)

xelaşey kurtuluş, kurtulmak

xelaşeya to çıniya kurtuluşun yoktur

xelaşinı kurtuluş, kurtulma durumu

xelaşiyayenı-xelaşiyayış kurtulmak

xelaşnayenı-xelaşnayış kurtarmak

xelaşyayenı-xelaşyayış kurtulmak

xela amê kıtlık geldı

xela amyayenı-amyayış kıtlık gelmek, kıtlık olmak

xela 1-kıtlık, yokluk, pahalılık, 2-hediye, armağan, bahşiş

xelak bı takattan düştü

xelak kewt bitkin düştü

xelak bitkin, yorgun, yaralı düşmek

xelas kurtulma, kurtuluş

xelas bı kurtuldu

xelas bıyayenı-bıyayış kurtulmak

xelas kerdenı-kerdış kurtarmak

xelasey kurtuluş, kurtulmak

xelaseya to çıniya kurtuluşun yoktur

xelasinı kurtuluş, kurtulma durumu

xelasiyayenı-xelasiyayış kurtulmak

xelasnayenı-xelasnayış kurtarmak

xelasyayenı-xelasyayış kurtulmak

xelatı dayenı-dayış ödül vermek, armağan vermek

xelatı gırotenı-gırotış armağan almak, ödül almak

xelatı waştenı-waştış ödül istemek

xelat-xelatı 1-ödül, armağan, mükafat, 2-hediye, sünet ve düğünlerde buyur edeceklere günderilen top kumaş

xelay amyayenı-amyayış kıtlık gelmek

xelay bi kıtlık oldu

xelay bıyayenı-bıyayış kıtlık olmak

xelay kıtlık, yokluk, pahalılık

xele çinayenı-çinayış buğday biçmek

xele şıtenı-şıtış buğday yıkamak

xele karıtenı-karıtış buğday ekmek

xele buğday

xeleşiyayenı-xeleşiyayış kurtulmak

xeleşnayenı-xeleşnayış kurtarmak

xeleşyayenı-xeleşyayış kurtulmak

xelesiyayenı-xelesiyayış kurtulmak

xelesnayenı-xelesnayış kurtarmak

xelesyayenı-xelesyayış kurtulmak

xeleşna bı kurtarmıştı

xeleşna kurtardı

xeleşneno kurtariyor

xeleşıya kurtuldu

xeleşıyayenı-xeleşıyayış kurtulmak, mecazi: doğum yapmak

xelekê boğma düğümü, sıkışan düğüm

xeleq kerdenı-kerdış varetmek, yaratmak

xeleqna yaratı

xeleqna bı yaratmıştı

xeleqnayenı-xeleqnayış yaratmak, varetmek

xeleqnayoğ yaratan, yaratıcı

xelêsiya kurtuldu

xelêsiyayenı-xelêsiyayış kurtulmak

xelêsnayenı-xelêsnayış kurtarmak

xelêsyayenı-xelêsyayış kurtulmak

xelesna bı kurtarmıştı

xelesna kurtardı

xelesnayenı-xelesnayış kurtarmak

xelesneno kurtariyor

xelesıya kurtuldu

xelesıyayenı-xelesıyayış kurtulmak, mecazi: doğum yapmak

xelet biyayenı-biyayış hatalı olmak, yanlış olmak

xelet bıyayenı-bıyayış hata olmak, yanlışlık yapılmak

xelet kerdenı-kerdış hata yapmak, yanlış yapmak, yanlışlıkla yapmak

xelet kerdoğ hata yapan, yanlışlık yapan

xelet hata, yanlışlık, hatalı

xeletey kerdenı-kerdış hata yapmak, yanlışlık yapmak

xeletey kerdoğ hata yapan, yanlışlık yapan

xeletey mekı hata etme, yanlışlık etme

xeletey nêkerê hata yapmiyasın

xeletey hata, kusur, yanlışlık

xeleteya cı hatası, yanlışlığı

xeleteya xo hatanı, yanlışlığını

xeleteyna bir hata daha

xeletinı bıyayenı-bıyayış yanlışlık yapılmak

xeletinı hata yapma durumu, yanlışlık

xeleto yanlıştır

xelevaş buğdaylar içinde olan ve buğdaya çok benzeyen bir ot

xelfe dayenı-dayış filizlenmek, filiz vermek

xelfe 1-filiz, 2-kalfa, usta yardımcısı, 3-grup, konvoy

xelfek bir tek filiz

xelfêli delirme, şaşırma, kudurma, azma

xelfêli biyayenı-biyayış delirmek, şaşırmak, kudurmak, azmak

xelfey deştoğey dikiş kalfası

xelfey tıwêrı dut ağacının filizi

xelfeyinı kalfalık

xelife (Ar) halife, hükümdar

xelife çalgıcı

xelifelığey halifelik

xelifey 1-halifeler, hükümdarlar, 2-çalgıcılar

xelifeyey halifelik

xelifeyinı kerdenı-kerdış 1-halifelik yapmak, 2-çalgıcılık yapmak

xelifeyinı çalgıcılık

xelifeyinı halifelik, hükümdarlık

xelifeyo 1-halifedir, 2-çalgıcıdır

xelil bir erkek ismi

Xelilo halildir

xelilok ekili tarlalarda biten bir bitki

xeliye gelinin üstüne atılan duvağ tülbenti

xellok tahılların içerisinde yeşeren tohumu sert siyah kabuklu zararlı bir bitki çeşidi

xelmaş yarı uykulu yarı uyanık olma durumu

xelmaş bıyayenı-bıyayış yarı uyur olmak, uyumak üzere olmak

xelmas uyku basma, gözleri kapanır gibi olma, yarı uykulu

xelmas bıyayenı-bıyayış yarı uyur olmak, uyumak üzere olmak

xelmasinı yarı uykulu olma durumu, uyumak üzere olma hali

xelmasiya uykuya daldı, kendinden geçti

xelq bıyayenı-bıyayış 1-yaratılmış olmak, 2-halk olmak

xelq kerd yaratı

xelq kerdenı-kerdış yaratmak, varetmek, oluşturmak

xelq 1-yaratma, varetme, 2-halk

xelqa halka

xelqacinı halkacılık

xelqayın halkalı

xelwe (xewle) ıssız, tenha, kimsenin çabuk çabuk göremiyeceği yer

xelıkê dêsi duvar moloz taşları

xelıkı ufak çakıllı taş, moloz taş

xelısêno kurtuluyor, kurtulabilir

xelısiya kurtuldu

xelısiyayenı-xelısiyayış kurtulmak, kurtuluş

xelısna kurtardı

xelısna bı kurtarmıştı

xelısnayenı-xelısnayış kurtarmak

xelısnena kurtariyor (dişil)

xelısnenê kurtariyorlar

xelısneno kurtariyor (eril)

xelısıya kurtuldu

xelısıyayenı-xelısıyayış kurtulmak, mecazi: doğum yapmak

xelısiyayenı-xelısiyayış kurtulmak

xem antenı-antış gam çekmek, tasalanmak, teredüte kapılmak

xem kerdenı-kerdış tasalanmak, gamlanmak, teredüt etmek

xem nêbıyayenı-nêbıyayış umurunda olmamak, umursamamak

xem nêkerdenı-nêkerdış umursamamak, umurunda olmamak

xem nêweno gam yemiyor, mecazi: umrunda olmamak

xem nêwerdenı-nêwerdış gam yememek

xem u xof gam ve dehşet

xem 1-gam, keder, üzüntü, tasa, 2-umur, umrunda olmama

xeman nêweno gam yemiyor, umurunda olmiyor

xembılna süsledi (eril)

xembılnaye süslendirilmiş olan

xembılnayenı-xembılnayış süslemek

xembılnê süsledi (dişil)

xembılyaye süslenmiş olan

xembılyayenı-xembılyayış süslenmek

xembılyeno süsleniyor, donatıliyor

xemê ci yo umurundamı?

xemê cı nêbı umurunda olmadı, umurunda değildi

xemê cı niyo umurunda değil

xemê ma niyo umurumuzda değil

xemê mı niyo umurumda değil

xemê mıno umrumdamıdır

xeme ciyo umurundamıdır

xemgin mutlu

xeml u xêz takı ve süs eşyaları

xemıl süs püs, takı ve zinet eşyası

xemılna bı süslemişti, donatmıştı

xemılnaya süslemiş (dişil)

xemılnaye süslenmiş, donatılmış

xemılnayenı-xemılnayış süslemek, çeki düzen vermek, donatmak

xemılnayinı süsleme, düzene verme, donatma durumu

xemılnayo süslemiş (eril)

xemılnayoğ süsleyen, süsleyicı

xemılnenê süslüyorlar

xemılneno süslüyor, düzene veriyor

xemılyayenı-xemılyayış süslenmek

xemılıyaye süslenmiş, düzene verilmiş

xemılıyayenı-xemılıyayış süslenmek

xençer bıyayenı-bıyayış hançerlenmek, hançer darbesi yemek

xençer kerdenı-kerdış hançerlemek

xençeran ver şanayenı-şanayış hançerlerin önüne vermek, hançerlemek

xençeri kerdenı-kerdış hançerlemek

xençeri pede kuwatenı-kuwatış hançerlemek, hançer sokmak

xençeri hançerler

xençer-xençerı ucu eğri ve sivri bir tür bıçak, hançer

xençerın hançerli

xendek ra xo eştenı-eştış hendekten atlamak

xendek hendek

xendekın hendekli

xendeq hendek

xendeqın hendekli

xeneqiya boğuldu

xeneqna 1-boğdu, 2-idam etti

xeneqna bı 1-boğmuştu, 2-idam etmiştı

xeneqnaye 1-boğulmuş, 2-idam edilmiş

xeneqnayenı-xeneqnayış boğmak

xeneqnê boğdu (dişil)

xeneqneno boğuyor

xeneqyayenı-xeneqyayış boğulmak

xeneqıt 1-boğmaca, 2-boğulma, boğma

xeneqıt biyayenı-biyayış boğmaca olmak, boğmacaya yakalanmak

xenıqıt 1-boğmaca, 2-boğulma, boğma

xenıqıt biyayenı-biyayış boğmaca olmak, boğmacaya yakalanmak

xenim biyayenı-biyayış yüzüne gözüne çarpmak, zehir zıkkım olmak

xenim bo yüzüne gözünne dursun

xenim bıyayenı-bıyayış zıkkım olan, yüzüne gözüne durma, yiyememek

xenim kerdenı-kerdış zehir zıkkım etmek, yüzüne çalıp, burnundan getirmek

xenim 1-yüzüne gözüne dursun anlamında, 2-zıkkım, zehir zıkkım etmek

xenimet 1-savaşta elde edilen ganimet, 2-Tanrının verdiği nimmet

xenzir 1-bir sövme ve küfretme sözcüğüdür, hınzır, söz tutumaz, laf dinlemez, inatçı vs, 2-domuz, 3-çok göçlü anlamında

xenzir bı 1-hınzırdı, domuzdu, 2-mecazi: çok güçlüydü

xenzirê miyandê dahlan ağaçlar içinin domuzu

xenzirey domuzluk, hınzırlık

xenzirinı domuzluk

xenziro hınzırdır, mecazi: yola gelmez

xenzirı 1-dişi domuz, 2-kız veya kadına söverken veya azarlarken kullanırlar

xenım biyayenı-biyayış yüzüne gözüne çarpmak, zehir zıkkım olmak

xenım bo a kı mı to rê kerdı yüzüne gözüne dursun sana yaptıklarım

xenım kerdenı-kerdış yüzüne gözüne vurmak, zehir zıkkım etmek

xenım yaptığı iyilikleri yüzüne gözüne vurmak

xenım bo çınayo kı mı da tora çarpsın seni sana giydirdiğim elbise

xenım bo werdo kı mı da to haram olsun sana verdiğim ekmek

xenıqiyaye boğulmuş olan

xenıqiyayenı-xenıqiyayış boğulmak, boğulmuş olmak

xenıqna bı 1-boğmuştu, 2-idam etmişti

xenıqna 1-boğdu, boğazladı, 2-idam etti, dar ağacına astı

xenıqnaye boğdurulmuş olan

xenıqnayenı-xenıqnayış 1-boğmak, 2-idam etmek, 3-ezmek

xenıqnayoğ boğan, öldüren

xenıqneno boğuyor

xenıqya boğuldu

xenıqyayenı-xenıqyayış 1-boğulmak, nefesi kesilmek, 2-çok susamak

xenıqyayoğ boğulan, öldürülen

xerab biyayenı-biyayış bozulmak, kesilmek, kötü olmak vs

xerab bı kötüydü

xerab kerd kötü etti

xerab kötü, fena

xerabe 1-bozuk, 2-yıkılmış veya yıkılmaya yüz tutmuş yapı, yıkı

xerabey kerdê kötülük ediyordu

xerabey kerdenı-kerdış kötülük etmek

xerabey kötülük

xerabinı kerdenı-kerdış kötülük yapmak

xerabinı waştenı-waştış kötülük istemek, bedua etmek

xerabinı kötülük

xerabnayenı-xerabnayış bozmak, yıkmak vs

xerabyayenı-xerabyayış bozulmak, yıkılmak

xerac arêkerdenı-arêkerdış haraç toplamak

xerac bırnayenı-bırnayış haraç kesmek, pay istemek

xerac daye haraç vermiş olan

xerac dayenı-dayış haraç vermek

xerac gırote haraç almış olan

xerac gırotenı-gırotış haraç almak

xerac gırotoğ haraç alan

xerac waşte haraç istemiş olan

xerac waştenı-waştış haraç istemek

xerac waştoğ haraç istiyen

xerac (Ar) Osmanlılar döneminde toprak sahiplerinden alınan vergi

xerac 1-zor ve zorbalıkla alınan mal para vb, 2-garaj

xeraç (Ar) Osmanlılar döneminde toprak sahiplerinden alınan vergi

xeraç zor ve zorbalıkla alınan para

xeraç arêkerdenı-arêkerdış haraç toplamak

xeraç bırnayenı-bırnayış haraç kesmek, pay istemek

xeraç daye haraç vermiş olan

xeraç dayenı-dayış haraç vermek

xeraç gırote haraç almış olan

xeraç gırotenı-gırotış 1-haraç almak, 2-vergi toplamak

xeraç gırotenı-gırotış haraç almak

xeraç gırotoğ haraç alan

xeraç waşte haraç istemiş olan

xeraç waştenı-waştış haraç istemek

xeraç waştoğ haraç istiyen

xeraccinı kerdenı-kerdış haraçcılık yapmak

xeraçcinı kerdenı-kerdış haraçcılık yapmak

xeraccinı haraçcılık

xeraçcinı haraçcılık

xeraj (Fr) garaj, taşıtların durduğu yer

xeraj kewtenı-kewtış garaja girmek

xerajcinı garajcılık

xerajê Enqeri Ankara garajı

xerajın garajlı

xeram gram

xeramê altün bısencı bir gram altın tart

xeranti (Fr) garanti, güvence, teminat vs

xeranti cı esto garantisi varmıdır?

xeranti kerdenı-kerdış garantilemek

xeranti kı hewna şori garanti et öyle git

xeranti garanti

xerantiyê cı esto garantisi varmıdır?

xerar büyük çuval

xerbi (Ar) batı ile ilgili

xerc (Ar) resmi pul vb şeyler için ödenen vergi, veya harcama

xerc 1-harcama, masraf, gider, harcanan para, 2-yapılarda tuğla veya taşların örgüsünde, duvarları sıvamada kullanılan, toprak, saman veya kum, kireç, çimento gibi şeyleri su ile kararak yapılan karışım, harç, beton harcı vb, 3-elbiseler özerine işlenen sırmalı nakış

xerc biyayenı-biyayış harcanmak, sarfedilmek, masraf yapılmak

xerc keno harciyor

xerc kerde harcanmış olan

xerc kerdenı-kerdış 1-harcamak, bir şeylere vermek, masraf etmek, 2-harç sürmek, sıvamak

xerc vıraştenı-vıraştış 1-harç yapmak, 2-elbisenin herhangi bir yerini nakışlamak

xercê cı çırügo hamuru çörüktür

xercê cı xırab alawıyayo hamuru kötü yoğrulmuş

xercê cı hamuru

xercê zıbünandê ereban bol weşo Arapların zebunlarındaki sırmaları çok hoştur

xerclıx dayenı-dayış harçlık vermek

xerclıx gırotenı-gırotış harçlık almak

xerclıx waştenı-waştış harçlık istemek

xerclıx harçlık

xercnayenı-xercnayış harcamak, ayağını kaydırmak

xercırah (Ar) yolluk, yol ödeneği

xercırah dayenı-dayış harcırah, yolluk vermek

xercırahı gırotenı-gırotış harcırah almak, yolluk almak

xercırax dayenı-dayış harcırah, yolluk vermek

xercırax harcırah, yolluk, yol ödeneği

xercıraxı gırotenı-gırotış harcırah almak, yolluk almak

xerdal alaca renk

xerdalın alacalı

xerdel (şêlmok) yenilen bir bitki, ot adı, hardal

xerefıyabı bunalmıştı

xerefıyaye bunalmış, bunanmış, bunak

xerefıyayenı-xerefıyayış bunamak, mecazi: kafayı üşütmek

xerefıyayo bunalmış, bunamış

xeremê altün bısencı bir gram altın tart

xerem-xeremı gram

xerenti kı hewna şori garanti et öyle git

xerenti garanti

xerentiyê cı esto garantisi varmıdır?

xerepiya bı 1-bozulmuştu, 2-çürümüştü

xerepiyayenı-xerıpiyayış 1-bozulmak, 2-çürümek

xerepna u vıraşt bozdu ve yaptı

xerepna bı bozmuştu

xerepnay bozdu, bozdular

xerepnayenı-xerepnayış 1-bozmak, 2-yıkmak, 3-çürütmek

xerepnayo bozmuş

xerepına bı bozmuştu

xerepınay bozdu, bozdular

xerepınayenı-xerıpnayış 1-bozmak, 2-yıkmak, 3-çürütmek

xerepınayo bozmuş

xerepıya bı 1-bozulmuştu, 2-çürümüştü

xerepıyaye bozuk, bozulmuş

xerepıyayenı-xerepıyayış 1-bozulmak, 2-yıkılmak, 3-çürümek

xereqnayenı-xereqnayış 1-bayıltmak, 2-su vb şeyleri tarlaya salıvermek, tarlaya dağıtmak, 3-meyve vb şeyleri güneşin önünde kurutmak

xereqıyaye baygın, bayılmış

xereqıyayenı-xereqıyayış bayılmak

xereqıyayo bayılmış

xerib biyayenı-biyayış yabancı olmak, yabancılaşmak

xerib bı yabanciydı

xerib xerib doşbiyê garip garip dolaşıyordu

xerib 1-yabancı, 2-garip, 3-bir erkek ismi

xeriba yabancıdır (dişil)

xeribey kerdenı-kerdış yabancılık etmek, yabancı gibi davranmak

xeribey yabancılık, gurbetçilik

xeribi yabancılar

xeribiyê yabancıdırlar

xeribo yabancıdır (eril)

xeribı 1-yabancı (dişil), 2-bir bayan ismi

xeric (Ar) dış, dıştan, dışarıdan, dışla ilgili, dıştan gelen

xeric ra amayenı-amayış dışardan, hariçten gelmek

xeric haliç

xeriç haliç

xericiye (Ar) 1-dış işleri, 2-ameliyat veya tedavi gerektiren hastalıklarla ilgilenen hekimlik kolu, hariciye

xericiyeci hariciyeci

xericiyecılığey hariciyecilik

xerita (Ar) harita, düzlem üzerine çizilen taslak

xeritaci haritacı

xeritacılığey haritacılık

xeritavan haritacı

xerite harita

xeriv yabancı

xeriva yabancıdır (dişil)

xerivey yabancılık

xerivinı yabancılık

xeriviye yabancı

xerivo yabancıdır (eril)

xerj kerdenı-kerdış harcamak

xerj vıraştenı-vıraştış 1-nakışlamak, 2-harç yapmak

xerj 1-elbiselerdeki sırmalı nakış, 2-harç, beton harcı, 3-harcama, harçlık

xerpiya bozuldu

xerpiyayenı-xerpiyayış bozulmak

xerpna bı bozmuştu

xerpna bozdu

xerpnaye bozuk

xerpnayenı-xerpnayış bozmak

xerpnayoğ bozan, bozucu

xerpneno bozuyor

xerpya bozuldu

xerpyaye bozuk

xerpyayenı-xerpyayış bozulmak

xerpyêno bozuluyor

xerpına bı bozmuştu

xerpına bozdu

xerpınaye bozuk

xerpınayenı-xerpnayış bozmak

xerpınayo bozmuş

xerpınayoğ bozan, bozucu kimse

xerpınê 1-bozdu, 2-ırzına geçti

xerpıneno bozuyor

xerpıya bozuldu

xerpıyaye bozuk

xerpıyayenı-xerpyayış bozulmak

xerpıyêno bozuluyor

xerraj 1-garaj, 2-haraç, birisinden zorla para almak

xerıfıyabı bunalmıştı, bunamıştı

xerıfıyayenı-xerıfıyayış bunamak, bunalmak, kafayı üşütmek

xerıfıyaya bunalmış, kafayı üşütmüş (dişil)

xerıfıyayo bunalmış, kafayı üşütmüş (eril)

xerıpiya bı 1-bozulmuştu, 2-çürümüştü

xerıpiyayenı-xerıpiyayış 1-bozulmak, 2-çürümek

xerıpna bı bozmuştu

xerıpnay bozdu, bozdular

xerıpnayenı-xerıpnayış 1-bozmak, 2-çürütmek

xerıpnayo bozmuş

xerıpına bı bozmuştu

xerıpınay bozdu, bozdular

xerıpınayenı-xerıpnayış 1-bozmak, 2-çürütmek

xerıpınayo bozmuş

xerıpıya bı 1-bozulmuştu, 2-çürümüştü

xerıpıyayenı-xerıpıyayış 1-bozulmak, 2-çürümek

xesar (Ar) herhangi bir olayın yol açtığı, kırılma, dökülme, yıkılma gibi zarar

xesar dayenı-dayış hasar vermak, zarar vermek

xesarat zarar ziyan, hasarat

xesarı bola zarar ziyan çoktur

xesb (Ar) bir malı sahibinin izni ve haberi olmadan zorla ve hile ile alma

xesb bıyayenı-bıyayış gasp olunmak

xesb kerd u sero ronış gasbetti ve üzerinde oturdu

xesb kerdenı-kerdış 1-gasbetmek, birinin malını zorla lamak, 2-işkal etmek

xesb kerdoğ gasbeden, gasbcı

xesbci gaspçı

xesbkar gasbcı, gasbedıcı

xesena iğdiş etti (hayvanlarda üreme organını çıkarma işi)

xesênaye iğdiş edilmiş olan

xesenaye iğdiş edilmiş olan

xesênayenı-xesênayış 1-zarar etmek, bir işte kandırılmak, 2-hayvanları iğdiş etmek

xesenayenı-xesenayış 1-zarar etmek, bir işte kandırılmak, 2-hayvanları iğdiş etmek

xesênayoğ 1-iğdiş eden, 2-bir işte zarar eden, kandırılan

xeseyaya 1-iğdiş edilmiş, 2-zarar ettim, her hangi bir işte zarar etme veya kandırılma

xeseyayenı-xeseyayış 1-iğdiş edilmek, iğdişlik, 2-bir işte kandırılmak, zarar etmek

xeseyna iğdiş etti (hayvanlarda üreme organını çıkarma işi)

xeseynayenı-xeseynayış 1-iğdiş etmek, 2-bir işte kandırmak

xesi iğdiş

xesinayoğ iğdiş eden

xesiyaye iğdiş edilmiş olan

xesiyayenı-xesiyayış 1-hadımlaştırılmak, iğdiş edilmek, 2-bir işte kandırılmış olmak

xestaxane hastahane

xestaxanelıx hastahanelik

xeste hasta

xestelığey hastalık

xestexane hastahane

xestexanelıx hastahanelik

xesıriya zarar etti

xesıriyayenı-xesıriyayış zarar etmek

xesıyayenı-xesıyayış iğdiş edilmek

xet bı xet (xet bı xetı) hat hat, çizgi çizgi

xet kerdenı-kerdış hatlamak, hat çekmek, çizgilemek

xet xet çizgi çizgi, hat hat

xeta (Ar) hata, kusur, yanlış, yanlışlık, yanılma, yanılgı

xeta cı çizgisi, hatı

xeta cıtı kerdenı-kerdışi çift sürme hatı

xeta gırd u werdi büyük ve küçük çizgi, hat

xeta kerdenı-kerdış hata yapmak

xeta nabêndê Süriye u Tırkiya Suriye ve Türkiye arasındaki hat

xeta qabloyandê telefon u televizyoni telefon ve televizyon kablolarının hatı

xeta tırenı tren hattı

xetali hatalı

xetaliyo hatalıdır

xetan ra hatlardan, çizgilerden

xetan 1-hatları, çizgileri, 2-öküz buyunduruğundaki yassı lastik, kemer

xetay cı hatası

xetayê cı hatası, yanlışlığı

xetayo hatadır

xetê werdi küçük hatlar

xetekın çizgili

xetemna 1-tıkadı, 2-bozdı

xetemnaye 1-tıkalı, 2-bozuk

xetemnayenı-xetemnayış 1-tıkamak, 2-bozmak

xetemnayo 1-tıkamış, 2-bozmuş

xetemıya bı 1-tıkanmıştı, 2-bozulmuştu

xetemıyaye 1-tıkalı, tıkanmış olan, 2-bozuk, bozulmuş olan

xetemıyayenı-xetemıyayış 1-tıkanmak, 2-bozulmak

xetfilım çizgi filimi

xeti 1-hatlar, çizgiler, 2-küçük ve kıkırdaklı salatalık

xeti-xetık-xetıki kıkırdaklı ve küçük bir salatalık cinsi

xetkerê hatlayın, çizin

xetı 1-hat, çizgi, 2-yol güzergahı, 3-iletişim kanalı vs

xetı antenı-antış çizgi çekmek, hat çekmek

xetı kewtenı-kewtış hata girmek, çizgiye girmek, izden yürümek

xetı ronayenı-ronayış takım belirlemek, sınır koymak

xetı vıraştenı-vıraştış hat yapmak

xetıkın hareli, çizgili

xetıkıno çizgilidir, harelidir

xetıkını çizgili

xetım kerdenı-kerdış hatmetmek, ezberlemek

xetım kerdoğ hatmeden, sona kadar okuyup bitiren kimse

xetım 1-bitirme, sona erdirme, 2-Kuran'ı baştan sonuna kadar okumak

xetımêno 1-tıkaniyor, 2-bozuluyor

xetımiya tıkandı, önü kesildı, bozuldu, vazife göremez oldu

xetımiyayenı-xetımiyayış 1-bozulmak, tıkanmak, 2-vazife görememek

xetımna bı 1-tıkatmıştı, 2-bozmuştu

xetımna bozdu, tıkadı

xetımnayenı-xetımnayış 1-tıkamak, 2-bozmak

xetımnayoğ 1-tıkayan, 2-bozan

xetımyaye 1-tıkalı, 2-bozuk

xetımyayenı-xetımyayış 1-tıkanmak, 2-bozulmak

xetımıya 1-tıkandı, 2-bozuldu

xetımıya bı 1-tıkanmıştı, 2-bozulmuştı

xetımıyayenı-xetımıyayış 1-tıkanmak, 2-bozulmak

xetın çizgili

xever haber

xevera cı çıniya haberı yoktur

xeveran dı haberlerde

xeveran ra haberlerden

xeveran haberleri

xeverdar kerdenı-kerdış haberdar etmek

xeverdar haberdar

xeverdarinı haberdarlık

xeveri dayenı-dayış sövmek, küfretmek

xeveri 1-haberler, 2-sövmeler, kötü sözler

xeverı ardenı-ardış haber getirmek

xeverı berdenı-berdış haber götürmek

xeverı dayenı-dayış haber vermek

xeverı dê cı haber verdı

xeverı gırotenı-gırotış haber almak

xeverı haber

xevtêna çalışiyor (dişil)

xevtênayenı-xevtênayış çalıştırmak

xevtêno çalışiyor (eril)

xevtêyayenı-xevtêyayış çalışmak

xevtına bı çalıştırmıştı

xevtına çalıştırdı

xevtınayenı-xevtınayış çalıştırmak

xevtınena çalıştıriyor (dişil)

xevtıneno çalıştıriyor (eril)

xevtıya bı çalışmıştı

xevtıyayenı-xevtıyayış çalışmak, işlemek

xewf dayenı-dayış korkutmak, korku vermek

xewf gırotenı-gırotış ürpermek, ürkmek, korkuya kapılmak

xewf korku, ihtişam, ürperme, titreme

xewle ancyayenı-ancyayış inzivaya çekilmek

xewle-xewlet 1-ibadet etmek için belli bir müdet bir odaya kapanmak, 2-ıssız, tenha, kimsenin çabuk çabuk göremiyeceği yer

xewlê inziva, sesiz ve sakin yer

xewlet ancyayenı-ancyayış sesiz bir yere çekilmek, inzivaya çekilmek

xewlet ancıyayenı-ancıyayış halvete çekilmek, ıssız ve kapalı yerde yalnız kalmak

xewlet kewtenı-kewtış ıssız ve kapalı yere kapanmak

xewlet inziva, yalnızlık, ıssızlık, tenha bir yer, sesiz yer, gizli, kimsenin göremiyeceği yer

xewletın ıssız ve tenha yer

xewleyın sesiz ve sedasız yer

xewli 1-havlu (el yıkama havlusu), 2-havlu (evin havlusu)

xewlnaye 1-bayıltılmış olan, bayıltılan, 2-yeri değiştirilmiş olan

xewlnayenı-xewlnayış 1-bayıltmak, 2-yerini değiştirmek, taşımak

xewlnayoğ 1-bayıltan, 2-yerini değiştiren

xewlyaye 1-baygın, 2-yeri değiştirilmiş olan

xewlyayenı-xewlyayış 1-bayılmak, 2-yer değiştirmek, taşınmak

xewrnayenı-xewrnayış bayıltmak

xewriyayenı-xewriyayış bayılmak

xewrıyayenı-xewrıyayış bayılmak

xewryayenı-xewryayış bayılmak

xewtnaye çalıştırılmış olan, çalıştırılan

xewtnayenı-xewtnayış çalıştırmak, iş yaptırmak

xewtnayoğ çalıştıran, çalıştırıcı

xewtyaye çalışmış olan, çalışan

xewtyayenı-xewtyayış çalışmak, iş yapmak

xewtyayoğ çalışan, iş yapan

xewx-xewxı şeftali

xewxa ey a onun şeftalisidir

xewxê bir şeftali

xewxêr-xewxêrı şeftali ağacı

xewxi şeftaliler

xewxın şeftalili

xewz kewtenı-kewtış olur olmak şeylere kapılmak, hayallamak

xewz tepıştenı-tepıştış olur olmaz şeylere, hayallere kapılmak

xewz 1-olur olmaz şeylere kapılma, 2-duymamazlıktan gelen, aldırış etmeyen, 3-domuz

xewzi 1-domuzlar, 2-olur olmaz şeylere kapılma, hayal etme

xewıriya bı bayılmıştı

xewıriya bayıldı, mecazi: içi çekmek

xewıriyayenı-xewıriyayış bayılmak

xewıriyaya bayılmış (dişil)

xewıriyayo bayılmış (eril)

xewırna bı bayıltmıştı

xewırna bayıltı

xewırnaye bayıltılmış olan, bayıltılan

xewırnayenı-xewırnayış bayıltmak

xewırnayoğ bayıltan, bayıltılan

xewırnenê bayıltiyorlar

xewırneno bayıltiyor

xewırya bayıldı

xewıryaye baygın

xewıryayenı-xewıryayış bayılmak

xewıryayoğ bayılan

xeyal (Ar) hayal, düş, hulya

xeyal bıkı se keno dikkat et ne yapiyor

xeyal bıyayenı-bıyayış hayal edilmek

xeyal kerde 1-dikkat etmiş olan, gözetlemiş olan, 2-hayal kurmuş olan

xeyal kerdenı-kerdış 1-gözetlemek, dikkat etmek, sağına soluna bakmak, 2-hayal etmek

xeyal kerdoğ 1-dikkat eden, gözetleyen, 2-hayal eden

xeyal kı bew se beno gözetle bak ne olur

xeyal kı 1-dikkat et, sağına soluna bak, bak, gözetle, 2-hayal et

xeyal ronayenı-ronayış hayal kurmak

xeyal 1-bakmak, gözetlemek, etrafı kolaçan etmek, dikkat etme, sağına soluna bakma, 2-hayal, imaj, imge

xeyalana gırd biyayenı-biyayış hayallerle büyümek

xeyalci hayalcı

xeyalcinı hayalcılık

xeyalcılığey hayalcılık

xeyalê cı ant xo ser dikkatini üzerine çekti

xeyalê xo da cı ser dikkatini üzerine verdi

xeyalê xo da ey dikkatini ona verdi

xeyalê xo naser dikkatini özerine çekti, dikkatlice baktı

xeyalet (Ar) gerçekte var olmadığı halde varmış gibi görünen cin, peri, hortlak gibi görüntüler, hayalet

xeyali (Ar) hayal ürünü olan

xeyalinı hayalcılık

xeyalperest hayalcı, hayal kurmayı çok seven, düşçü

xeyalın hayallı

xeyar hıyar

xeyari hıyarlar

xeyaro tal acı salatalık

xeylan kewtenı-kewtış düşünceye dalmak, sakin bir köşede düşünmek

xeylan ronayenı-ronayış düşünceyle birlikte hayal kurmak

xeylan gayle, merak, düşünceye kapılma

xeylê amey pêser epey bir araya geldi

xeylê arêkerd epey topladı

xeylê bı epeyiydi

xeylê merdımi epey adam

xeylê epey, çok, fazla, hayli, oldukça çok

xeyle müşkülat, gayle, sorun

xeylên çi vıni bı hayli eşya kayboldu

xeylêno epeyidir

xeylna epeyi daha

xeym-xeymı çadır

xeymek 1-küçük gülgelik, küçük çadır, 2-böcek ağları

xeymi çadırlar

xeymı ronayenı-ronayış çadır kurmak, çadır açmak

xeymın çadırlı

xeyr 1-karşılık beklenmeden yapılan yardım, 2-iyi, hayırlı, yararlı vb

xeyr amyayenı-amyayış hoş gelmek, uğurlu olmak

xeyr bo hayırlı olsun

xeyr bıkı hayır işle

xeyr cı ra diyayenı-diyayış kendisinden hayır görmek

xeyr cı ra nêdiyayenı-nêdiyayış kendisinden hayır görmemek

xeyr cı ra pawıtenı-pawıtış kendisinden hayır beklemek

xeyr cı ra vinayenı-vinayış kendisinden hayır görmek

xeyr cı ra waştenı-waştış kendisinden hayır istemek

xeyr dayenı-dayış hayrına vermek, hayır yapmak

xeyr dayoğ hayır yapan

xeyr dekewtenı-dekewtış bereket girmek, bollaşmak

xeyr diyayenı-diyayış hayrını görmek, sevaplanmak

xeyr şo xeyr bê hayırlı git hayırlı gel

xeyr kerdenı-kerdış hayır yapmak, sevabına vermek, iyilikte bulunmak

xeyr kerdoğ hayır yapan kimse

xeyr kewtenı-kewtış sevaba girmek, hayır düşmek

xeyr nêdiyayenı-nêdiyayış hayır görmemek, iyi gün görmemek

xeyr nêvina hayır görmedi

xeyr ra hayırdan

xeyr u bereket dekewo hayır ve bereket girsin

xeyr u bereket hayır ve bereket

xeyr u xeyrat hayır yapmak, hayrına mal veya para dağıtmak

xeyr vinayenı-vinayış hayır görmek, iyi gün görmek

xeyr vıllakerdenı-vıllakerdış hayır dağıtmak

xeyr, nêbeno hayır, olmaz

xeyr 1-hayır, sevap, uğur, iyilik yapma vb, 2-ne var, ne olmuş, hayır, yok

xeyraxır bir oyun adı

xeyrcinı hayır etme durumu, sevabına iş yapma

xeyrdê xo ya hayrına

xeyrdê xo hayrına

xeyrê camêrdan yiğitlerin hayrına

xeyrê cı çıniyo hayri yoktur

xeyrê cı waştenı-waştış hayrini istemek, kendisinden hayır istemek

xeyrê kalıkan dedelerin, ataların hayrı

xeyrê merdan dayenı-dayış ölülerinin hayrını vermek

xeyrê merdan vılla kerdenı-kerdış ölülerinin hayrını dağıtmak

xeyrê mı hayrıma

xeyrê pêrdê to bo baban hayrı olsun

xeyrê pêrdê xo baban hayrına

xeyrê to senin hayrına

xeyrê xeyran hayırlıların hayrı

xeyrê xo vılla kerdenı-kerdış iyilik yapmak, hayrına dağıtmak

xeyrê xo waştenı-waştış hayrini istemek, iyi olmasını dilemek

xeyrê xo hayrına

ğeyret gayret, çaba, çalışma isteği vs

ğeyret bıkı gayret et

ğeyret kerd gayret etti, çaba gösterdi

ğeyret kerdenı-kerdış gayret etmek, çaba harcamak

ğeyretkar gayret eden, gayretkar

ğeyretkêş gayretkar

ğeyretli gayretlli

ğeyretın gayretli

ğeyretıno gayretlidir

xeyri ser şiyayenı-şiyayış selametle gitmek, hayırlısiyle gitmek

xeyri ser selametle, hayırlısiyle

xeyrimewqüf gayri mevkuf

xeyrimuslim gayri müslim

xeyrna bir hayır daha

xeyro gırd büyük hayır, büyük sevap

xeyro 1-hayırdır, sevaptır, 2-hayırdır, ne var, ne olmuş?

xeyrperwer (Ar+Far) hayırsever, iyiliksever, yardımsever

xeyrperwerey hayırseverlik

xeyrperwerinı hayırseverlik

xeyrweşi bo sağlık olsun

xeyrweşi şo xeyrweşi bê sağlıkla git sağlıkla gel, hayırlısıyla git hayırlısıyla gel

xeyrweşi xoradı sağlıkla giy

xeyrweşi sağlıkla, hayırlısıyla

xeyrxeberek evin içine daldımı devamlı dolanıp uçan bir sinek

xeyrın hayırlı

xeyt antenı-antış çizgi çekmek, şerit çekmek

xeyt ronayenı-ronayış sınır koymak, hat çekmek

xeyt 1-çizgi, şerit, hat, 2-elbiseleri şerit veya çizgiler şeklinde süslemek, 3-keklik avı için çiten duvar örmek

xeyıb gaib, nerede olduğu bilinmeyen, görünmeyen

xeyıba kayıptır (dişil)

xeyıbo kayıptır (eril)

xez-xezı ince tülden bir çeşit baş örtüsü

xeza 1-gaza, savaşta zafer, 2-tülbentir

ğezal bı pıroşiya sararıp kavrulup ufalandı

ğezal-ğezalı (Ar) ceylan, gazal

ğezal 1-güneşte yanıp, kavrulup, sararıp dökülen ağaç yaprağı, 2-mec: güzellik, güzel olma durumu, güzel gözlü

ğezalê bir ceylan

ğezalek su içinde yaşiyan, balık gibi yüzen küçük bir hayvan

ğezalna bir ceylan daha

ğezalı bir bayan ismi

xezay şıma bımbarek bo gazanız mübarek olsun

xezeb (Ar) öfke, kızgınlık, hiddet, gazab

xezeb amyayenı-amyayış gazaba gelmek

xezeb ma rê ame bela bize geldi

xezeb pırodayenı-pırodayış felek çarpmak, felaket başına gelmek

xezeb-amyayoğ gazaba gelen

xezeb 1-acımasız, vicdansız, zalim, gaddar, 2-felaket, bella, 3-öfke, gazab, hiddet, kızgınlık

xezebdê cı ra gazabından

xezebey kerdenı-kerdış zalimlik yapmak, gaddarlık yapmak

xezebey zalimlik, gaddarlık, acımasızlık

xezebşêr acımasız, gazaplı

xezebi da ma ro felaket bize vurdu

xezebinı gazapcılık, zalim olma durumu, acımasız davranma

xezebo gıran büyük afat, büyük felaket, büyük bella

xezebın gazaplı, zalim, acımasız, öfkeli, içi kin dolu

xezebıno acımasızdır, zalimdır

xezel işte çöken, kaçan kelp öküz yada buna benzer hayvanlara denilir

xezela kelptir (dişil)

xezelo kelptir (eril)

xezev amyayenı-amyayış gazaba gelmek

xezev ma rê ame bela bize geldi

xezev pırodayenı-pırodayış felek çarpmak, felaket başına gelmek

xezev 1-acımasız, vicdansız, zalim, gaddar, 2-felaket, bella, 3-öfke, gazab, hiddet, kızgınlık

xezevdê cı ra gazabından

xezevey kerdenı-kerdış zalimlik yapmak, gaddarlık yapmak

xezevey zalimlik, gaddarlık, acımasızlık

xezevşêr acımasız, gazaplı

xezevi da ma ro felaket bize vurdu

xezevinı gazapcılık, zalim olma durumu, acımasız davranma

xezevo gıran büyük afat, büyük felaket, büyük bella

xezevın gazaplı, zalim, acımasız, öfkeli, içi kin dolu

xezevına acımasızdır, zalimdır (dişil)

xezevıno acımasızdır, zalimdır (eril)

xezina hazine

xezine (Ar) hazine

xezinecılığey hazinecilik

xezinedar (Ar+Far) hazineye bakan, bekleyen veya yöneten kimse

xezinena bir hazine daha

xeziney altünan altın hazinesi

xeziney dewletı devlet hazinesi

xeziney mali mal hazinesi

xeziney peran para hazinesi

xezineyinı hazinecilik

xezit bağ evi

xezna altünan altın hazinesi

xezna Ellay bola Allahın hazinesi çoktur

xezna hazine

xeznaqısan söz haznesi

xezne (Ar) hazine, define

xeznedar haznedar

xezney qısan söz haznesi, söz deposu

xezüm sararıp kuruyan yaprak

xezum sararıp kuruyan yaprak

xezı 1-bir çeşit kadın baş örtüsü, ince tülbent

xêb aptal, şapşal, salak, enayi, gözü açılmayan, avanak

xêba aptaldır, salaktır (dişil)

xêbê xêban aptalların aptalı, salakların salakı

xêbey mekı aptallık etme, salaklık etme

xêbey xo nayenı-nayış kendini aptallığa vurmak

xêbey aptallık, şapşallık, salaklık

xêbo xuli xêb aptal oğlu aptal

xêbo aptaldır, salaktır, şapşaldır (eril)

xêbı aptal, şalak, şapşal (dişil)

xêça heşı ramıtı ayının izini sürdü

xêçı iz

xêj beno kayiyor

xêj bıyayenı-bıyayış kaymak, sürüklenmek

xêj keno erd ra yerden çekiyor, yerden sürükliyor

xêj kerdenı-kerdış kaymak, kaydırmak, sürüklemek

xêj kayma, yerden çekmek, sürüklemek

xêlê düri hayli uzak

xêlê epey, oldukça çok, hayli

xêlê şı epey gitti

xêlek (xeylê) hayli, epey

xêma koçeran köçerlerin çadırı

xêmı çadır

xêmılna süsledi, donattı

xêmılnaye süslenmiş olan, donatılan

xêmılnayenı-xêmılnayış süslemek, donatmak, güzel giydirmek

xênim bo zehir olsun, gözüne dursun, haram olsun

xênim 1-zehir, ağu, 2-yüzüne gözüne dursun anlamında

xêr amayenı cı kerdenı-kerdış hoş geldin demek

xêr amey hoş geldin

xêr amyayenı-amyayış uğurlu gelmek, hoş gelmek

xêr bo hayırlı olsun

xêr bıkı hayır işle

xêr cı ra diyayenı-diyayış kendisinden hayır görmek

xêr cı ra nêdiyayenı-nêdiyayış kendisinden hayır görmemek

xêr cı ra pawıtenı-pawıtış kendisinden hayır beklemek

xêr cı ra vinayenı-vinayış kendisinden hayır görmek

xêr cı ra waştenı-waştış kendisinden hayır istemek

xêr dayenı-dayış hayır vermek, sevap işlemek

xêr dayoğ hayır veren, hayır yapan

xêr dekewtenı-dekewtış bereket girmek, bollaşmak

xêr diyayenı-diyayış hayrını görmek

xêr şo xêr bê hayırlısıyla git hayırlısıyla gel

xêr kerdenı-kerdış hayır etmek, hayır işlemek

xêr kewtenı-kewtış sevaba girmek

xêr nêdiyayenı-nêdiyayış hayır görmemek, iyi gün görmemek

xêr u bereket hayır ve bereket

xêr u xêrat hayrına mal veya para dağıtmak

xêr vinayenı-vinayış hayır görmek, iyi gün görmek

xêr vıllakerdenı-vılakerdış hayır dağıtmak, sevap işlemek

xêr waştenı-waştış hayır istemek, iyiliği için dua etmek

xêr waştoğ hayır istiyen

xêr 1-hayır, sevap, iyiye delalet, 2-sefa gelme, hoş gelme

xêrabinı kerdenı-kerdış kötülük yapmak

xêrabinı waştenı-waştış kötülük istemek, bedua etmek

xêrabinı kötülük

xêrb batı

xêrbo hayırlı olsun

xêrcinı hayır etme durumu, sevabına iş yapma

xêrciya haricinde

xêrê camêrdan yiğitlerin hayrına

xêrê cı çıniyo hayri yoktur

xêrê cı waştenı-waştış hayrini istemek, kendisinden hayır istemek

xêrê heqi tanrı hakkı, tanrı aşkına yapılan hayır

xêrê kalıkan dedelerin, ataların hayrı

xêrê merdan dayenı-dayış ölülerinin hayrını vermek

xêrê merdan vılla kerdenı-kerdış ölülerinin hayrını dağıtmak

xêrê mı benim hayrıme

xêrê to hayrına, yardımın

xêrê xêran hayırlıların hayrı

xêrê xo vılla kerdenı-kerdış iyilik yapmak, hayrına dağıtmak

xêrê xo waştenı-waştış hayrini istemek, iyi olmasını dilemek

xêrê xo hayrına

xêret çaba, gayret

xêret kerdenı-kerdış çaba harcamak

xêri ser şiyayenı-şiyayış baş üstüne gitmek, hayırlısiyle gitmek

xêri ser hayırlısiyle

xêriv bıyayenı-bıyayış yabancı olmak

xêriv yabancı

xêriva yabancıdır (dişil)

xêrivey yabancılık

xêrivinı antenı-antış yabancılık çekmek

xêrivinı diyayenı-diyayış yabancılık görmek

xêrivinı yapancılık

xêrivo yabancıdır (eril)

xêro gırd büyük hayır, büyük sevap

xêro, bêxêro, nêzana hayırdır, hayırsızdır, bilemiyorum

xêro 1-hayırdır, 2-hayırdır ne var?

xêrweşi şo, xêrweşi bê sağlıkla git sağlıkla gel, hayırlısıyla git, hayırlısıyla gel

xêrweşi kerdenı-kerdış hoş geldin yapmak, marhabalaşmak

xêrweşi 1-hoş geldin deme, 2-sağlıkla, hayırlısıyla

xêrın hayırlı

xêv bıyayenı-bıyayış aptal olmak, sersem olmak

xêv kerdenı-kerdış aptallaştırmak, sersemleştirmek

xêv aptal, şapşal, salak, avanak, enayi, sersem, gözü açılmayan

xêva aptaldır, sersemdir, salaktır (dişil)

xêvê xêvan aptalların aptalı, salakların salakı

xêvey mekı aptallık etme, salaklık etme

xêvey xo nayenı-nayış kendini aptallığa vurmak

xêvey aptallık, şapşallık, salaklık

xêvinı kerdenı-kerdış sersemlik yapmak, aptallık yapmak

xêvinı aptallık, sersemlik

xêvo xuli xêv aptal oğlu aptal

xêvo aptaldır, salaktır, şapşaldır (eril)

xêvı aptal, şalak, şapşal (dişil)

xêyal bıkı se keno dikkat et ne yapiyor

xêyal bıyayenı-bıyayış hayal edilmek

xêyal kerde 1-dikkat etmiş olan, gözetlemiş olan, 2-hayal kurmuş olan

xêyal kerdenı-kerdış 1-gözetlemek, dikkat etmek, sağına soluna bakmak, 2-hayal etmek

xêyal kerdoğ 1-dikkat eden, gözetleyen, 2-hayal eden

xêyal kı bew se beno gözetle bak ne olur

xêyal kı 1-dikkat et, sağına soluna bak, gözetle, 2-hayal et

xêyal ronayenı-ronayış hayal kurmak

xêyal 1-bakmak, gözetlemek, etrafı kolaçan etmek, gözetme, dikkat etme, sağına soluna bakma, 2-hayal, düş, hülya

xêyalana gırd biyayenı-biyayış hayallerle büyümek

xêyalci hayalcı

xêyalcinı hayalcılık

xêyalcılığey hayalcılık

xêyalê cı ant xo ser dikkatini üzerine çekti

xêyalê xo da cı ser dikkatini üzerine verdi

xêyalê xo da ey dikkatini ona verdi

xêyalet (Ar) gerçekte var olmadığı halde varmış gibi görünen cin, peri, hortlak gibi görüntüler

xêyali (Ar) hayal ürünü olan

xêyalinı hayalcılık

xêyalperest hayalcı, hayal kurmayı çok seven, düşçü

xêyalın hayallı

xêyle epeyi

xêz beno kayiyor

xêz biyayenı-biyayış 1-kaymak, 2-çizilmek

xêz kerdenı-kerdış 1-kaymak, kaydırmak, sürüklemek, 2-çizmek

xêz 1-kayma, sürüklenme, 2-çizgi

xêza werti orta çizgi

xêzı antenı-antış çizgi çekmek

xêzı çizgi

xêzıkı çizgi

xêzıkın çizgili

xıb iğde

xıbêr iğde ağacı

xıd bir erkek ismi

xıdar biyayenı-biyayış 1-afacan olmak, 2-ağır hasta olmak

xıdar 1-ağır hasta, yarası veya hastalığı ağır, 2-afacan, yaramaz, dövüşken, yaman, 3-gaddar, zalim, acımasız

xıdarey keno gaddarlık yapiyor

xıdarey kerdenı-kerdış gaddarlık yapmak

xıdarey 1-afacanlık, 2-ağır hasta olma durumu, 3-gaddarlık, zalimlık, acımasızlık

xıdaro 1-acımasızdır, zalimdır (eril), 2-afacandır (eril)

xıdrellez (Ar) Hızır ve ‹lyas Peygamberlerin her yıl buluştukları 6 mayıs günü ve dolayısiyle yapılan geleneksel bayram

xıdık huy, huylama

xıdık biyayenı-biyayış 1-huylanmak, 2-gıdıklanmak

xıdıki gıdıklama, kıcıklama

xıdıkın 1-huylu, huylandırıcı, 2-bir elbisenin gıdıklar şekilde vucuda batması

xıdır bir erkek ismi

xış kerdenı-kerdış posasını çıkarmak, ezmek

xış 1-büyük, iri yarı, iri gövdeli, kocaman, 2-kin, 3-doldurulmuş (harar vb), 4-hışıltı sesi, 5-posa, ezilmiş olan

xışa 1-hışırdadı, 2-iri yarıdır (dişil)

xışayê hışırdiyordu

xışayenı-xışayış şakırdamak, hışırdamak

xışê cı vet posasını çıkardı

xışini kerdenı-kerdış hışırdamak

xışini vetenı-vetış hışırtı sesini çıkarmak

xışini hışırdama

xışiniya gozan dürüra beliya cevizlerin şakırdısı uzakten belidir

xışiyayenı-xışiyayış hışırdamak

xışm 1-büyük, iri, kocaman, 2-şidet, öfke, kızgınlı, 3-iç bozukluğu, 4-felaket, 5-kin, kindarlık, zalim olma durumu, gaddarlık, nefret

xışmê cı kini, nefreti

xışmê pizedê to mec; içten çok kinli olma durumu

xışmê pizi gizli kindarlık, içten kin bağlama durumu

xışmêna ramıt ser şidetle üstüne yürüdü

xışmêna şidetle, var gücüyle

xışmın bıyayenı-bıyayış 1-kindar olmak, 2-büyük olmak

xışmın 1-büyük olma durumu, iri yarı, 2-kindar ve içi kötü olma durumu, 3-öfkeli kızgın, hışımlı, 4-zalım, gaddar vb

xışmına kindardır, içi bozuktur (dişil)

xışmıney 1-büyüklük, irilik, 2-kindarlık, kıskançlık

xışmıno 1-kindardır, öfkelidir, 2-gadardır (eril)

xışnêr daha büyük, daha iri

xışney 1-büyüklük, irilik, 2-kindarlık, gaddarlık

xışrig pamuğu çıkartılmış boş koza

xıştini vetenı-vetış gıcırtı sesini çıkarmak

xıştini gırcırtı sesi

xıştı xıştı gıcırtı sesi, gıcırdama

xıştı ucu sivri şiş (en çok örgü örmede kullanılır)

xıştık 1-ucu sivri bıçak veya şiş vb, 2-zehirli kırmızı küçük bir örümcek

xışık-xışıkı kurumuş ve pamuğu çıkartılmamış pamuk kozası

xışıka pemi pamuk kozası

xışıki çinayenı-çinayış kozayı pamuğuyla biçme, toplama işi

xışıki kuru pamuk kozaları

xışıkı arêkerdenı-arêkerdış kuru pamuk kozasını toplamak

xışıkı vetenı-vetış kurumuş pamuk kozasının pamuğunu çıkarmak

xışıkı 1-dolunun ufağı, ince dolu, 2-açılmamış pamuk kazasını toplayıp kurutmaya denir, 3-koza (pamuk kozası)

xışıkın kozalı, kurumuş kozalı pamuk

xışılti hışıltı

xışım bıyayenı-bıyayış 1-büyük olmak, büyümek, irileşmek, 2-akraba olmak

xışımê mıno akrabamdır

xışımın 1-büyük olma durumu, iri yarı, 2-kindar ve içi kötü olma durumu, 3-öfkeli kızgın, hışımlı, 4-zalım, gaddar vb

xışımına kindardır, içi bozuktur (dişil)

xışımıney 1-büyüklük, irilik, 2-kindarlık, kıskançlık

xışımıno 1-kindardır, öfkelidir, 2-gadardır (eril)

xışın büyük, iri, kocaman, irice, büyükçe

xışıno pizey cı karnı büyüktür

xışına 1-büyüktür, iridir, kocamandır (dişil), 2-kindardır (dişil)

xışıno 1-büyüktür, iridir, kocamandır (eril), 2-kindardır (eril)

xıj beno kayiyor

xıj bı kaydı

xıj bıyayenı-bıyayış kaymak

xıj kerdenı-kerdış kaydırmak

xıj kı sürükle, kaydır

xıj kayma, kaymak

xıjj cızırtı, cızırtı sesi

xıjolık 1-sönmüş ateş közü, kömürü, 2-yanıp köz olan, kömürleşen şey

xıjık ufak dolu

xıjıkın kaygan

xıl bi pêser üst üste yığıldı, üst üste yıkıldı

xıl bi 1-yıkıldı, yığıldı, 2-bir araya toplandı

xıl bıyayenı-bıyayış yıkılmak, çükmek

xıl 1-çakıl, ufak taş, 2-taş duvar, yıkık vb şeylerin kayması, yıkılması

xıla 1-kıtlık, pahalılık, 2-yıkıldı

xıla banê ma evimiz yıkıldı

xıla kemerê dewda ma köyümüzün kayaları yıkıldı

xıla werıştı kıtlık kaltı

xıla vıjiyê kıtlık çıktı

xılayenı-xılayış 1-yıkılmak, çükmek, 2-tıklım tıklım kaynamak, dolu olmak, kaynaşmak, dopdolu olmak

xılbi yıkıldı, çüktü

xılbiyayenı-xılbiyayış 1-üst üste yığılmak, kümelemek, 2-yıkılmak, çükmek

xılbiyê yıkıliyordu, çüküyordu, 2-yığılmış, kümelenmiş, (çakül taşı gibi üst üste gelmiş)

xılç 1-sivri tahta parçası, 2-sivri taş parçası, 3-tahta keski, 4-yerden herhangi bir şeyi çıkarmak için kullanılan ucu sivri çubuk

xılçe sopanın ucuna takılan ucu sivri demir vb

xıldana kısa atlama

xıleno 1-yıkıliyor, çüküyor, 2-dopdolu olmak, çok karabalık olmak, karınca gibi üst üste binmek

xılêno 1-yıkıliyor, çüküyor, yıkılır, çüker, 2-tıklım tıklım kayniyor, dopdolu anlamında

xılfe dayenı-dayış dallanmak, budaklanmak

xılfe kerdenı-kerdış dal budak vermek

xılfe ağaçların budamasından sonra budanan yerde çıkan yeni dal, budak

xılfêli biyayenı-biyayış bunalmak, bunalıma girmek, şaşırmak

xılfêli biyo bunalmış, mecazi: kafayı yemiş

xılfêli bıyayenı-bıyayış delirmek, cinet getirmek

xılfêli cinet getirmek, şaşırmak, ne yaptığını bilmemek, kafayı üşütmek, bunalmak, bunalım geçirmek

xılfêlli şaşırmak, üşütmek, kafayı oynatmak, delirmek vs

xılfeyın dallı budaklı

xıliyay yıkıldılar, çüktüler

xılkan 1-üst üste kümeleme, üst üste yığma, 2-küçük taş yığını

xılkın çakılı

xıllık 1-küçük çakıl taşlar, 2-tuğla, kiremit

xıllıki duvar arasına doldurulan küçük çakıl ve taş parçaları, ufak ufak taşlar

xıllıkın ufak taşlarla dolu yer, tarla

xılna bı yıkmıştı

xılna yıktı

xılnaya yıkmış, çüktürmüş (dişil)

xılnaye yıkık, yıkılmış

xılnayenı-xılnayış yıkmak, çüktürmek

xılnayey yıkılmış olanlar

xılnayoğ yıkan, çükerten

xılnena yıkıyor, harabe ediyor (dişil)

xılnayo yıkmış, çüktürmüş (eril)

xılnenê yıkıyorlar, harabe ediyorlar

xılneno yıkıyor, harabeye çeviriyor (eril)

xılneyay yıkıldılar, çüktüler

xılneyayenı-xılneyayış yıkılmak, çükmek

xılonder (herış) 1-doğan süt hayvanlarının ilk ağız sütü, 2-yeni doğan hayvanın ilk ağız sütünden yapılan peynir veya kaymak

xılorik 1-ekinler içerisinde yeşeren, tohumu siyah, yuvarlak ve çok sert olan bir yabani bitki, 2-yuvarlak, topalak

xılorı ekinlerin içinde yeşeren tohumu yuvarlak ve sert bir bitki

xılorın topalaklı, yuvarlakça

xılt bı karışıktı

xılt bıyayenı-bıyayış karışık olma durumu

xılt dekewtenı-dekewtış içi bozulmak

xılt kerdenı-kerdış tahılın bir kaç çeşidini birbirine katmak

xılt 1-karışık, aynı cinsten olmayan tahılların karışması, 2-gerçeği olmayan, gerçek dışı, 3-karbuz vb bitkilerde uzanan kısım, kol, 4-oyunda hile yapmak, oyuna hile katmak

xıltan çiçek tutma sapları kuruduktan sonra kürdan olarakda kullanılan çiçekleri ve çiçek tohumu çok güzel kokulu olan bir bitki

xılte bıyayenı-bıyayış saf, dizi olmak, dizilmek

xılte saf, dizi, sıra

xıltey altünan altın dizisi, safı

xıltey bi saf oldular, sıralandılar

xıltey kerdenı-kerdış saf, dizi halinde dizmek, sıralamak

xıltey müran boncuk safı, dizisi

xıltey xıltey saf saf, dizi dizi

xıltey 1-saf, saflar, diziler, sıralar, 2-karışık, karışık olma

xılteyın 1-dizili, saflı, 2-karışıklı

xılto karışıktır

xıltın karışık olma durumu

xıltıno karışıktır

xılxıl gıreyêno küp küp kayniyor

xılxıl 1-boğulma anında çıkarılan ses, 2-kaynayan sulu şeylerin çıkardığı ses, 3-arı oğulu gibi kaynama, dopdolu olma

xılya bı yıkılmıştı, çükmüştü

xılyayê pêser üst üste yığılmışlar, dop dolu, meyvelerde meyve çok tutmuşlar anlamında

xılyaye yıkılmış, çükmüş olan

xılyayenı-xılyayış yıkılmak, çükmek

xılyaya yıkılmış, çükmüş (dişil)

xılyayo yıkılmış, çükmüş (eril)

xılık 1-çömlek, 2-ufak taşlar, küçük taşlar, çakıllar

xılıkı ufak taş parçası, çakıl

xılıkın çakıllı

xım xım keno hım hım ediyor

xım-xım tatlı ve lezetlı bir şey yerken hım hım etmek

xım 1-patlama ve gümbürtü sesi, 2-lezetli bir şey yerken ağızda çıkarılan ses

xımkêri erken olan bir çeşit üzüm

xımxint deli divane

xımxırab 1-harabe, viran, tam yıkık, 2-tam kötü

xımıl bıyayenı-bıyayış tembel olmak, hantal olmak

xımıl iş yapmaz, tembel, uyuşuk, hantal

xımılinı tembellik, hantallık, uyuşukluk

xımılna süsledi

xımılnayenı-xımılnayış süslemek, donatmak, cincık boncukla süslemek

xımılyayenı-xımılyayış süslenmek, donatılmak, cincik boncukla süslenmiş olmak

xınç 1-öc almayı göden öfke, kin, nefret, 2-kıskançlık, göz darlığı

xınc 1-öc almayı göden öfke, kin, nefret, 2-kıskançlık, göz darlığı

xıncê cı anışt öfkesi dindi

xıncê cı kini, nefreti, öfkesi

xınçêr-xınçêri hançer, kama

xınçêrna bir hançer daha

xınçerı hançer

xınçêrın hançerli, kamalı

xıncık 1-kin, kindar olma hali, çekememezlik, kıskançlık, 2-yırtık pırtık, 3-püskülü müskülü

xıncıkın 1-kinli, kindar, 2-kıskanç, sinsi

xıncıkıney kınkanç olma durumu

xıncıkıno kindardır

xıncın bıyayenı-bıyayış kinli olmak

xıncın kinli, öfkeli, içi kin ve nefret dolu

xıncına öfkelidir, kinlidir (dişil)

xıncıney kerdenı-kerdış kin gödmek

xıncıney öfkeli olma durumu, kin bağlama

xıncıno öfkelidir, kinlidir (eril)

xıngılık oyuncak, şakşaklı oyuncak

xınzir hınzır, domuz (birene kızarken veya azarlarken kulanılan deyim)

xınzirinı domuzluk

xınzır 1-domuz, hınzır, 2-gaddar, zalim, katı ve kötü yürekli, kurnaz vb

xınzırey hınzırlık, hınzır olma durumu

xınzırlığey hınzırlık

xınzıro zey to senin gibi domuz

xır bıyayenı-bıyayış yuvarlanmış olmak

xır kerdenı-kerdış yuvarlatmak

xır u xal dopdolu

xır vejeno kavga çıkariyor

xır vetenı-vetış hır çıkarmak, kavga çıkarmak

xır xır horul horul, horuldama sesi

xır 1-kavga, gürültü çıkarmak, dalaş, 2-yuvarlama

xırab bı 1-kötüydü, fenaydı, 2-bozuldu

xırab bıyayenı-bıyayış 1-bozulmak, bozuk olmak,  2-kötüleşmek, kötü olmak

xırab kerdenı-kerdış bozmak, arızalandırmak

xırab kerdoğ bozan, bozguncu kimse

xırab kewtenı-kewtış kötüleşmek, kötü düşmek

xırab mal kötü eşya

xırab u rınd kötü ve iyi

xırab 1-bozuk, kırık, kalitesiz, arızalı, 2-kötü, fena

xıraba 1-yıkılmış eski evin yeri, haraba, 2-kötüdür, fenadır (dişil)

xırabe bı 1-harabe oldu, virene döndü,  2-bozuktu, bozuldu

xırabe bıyayenı-bıyayış 1-arızalanmak, bozulmak, 2-harabe olmak, viraneye dönmek

xırabe kerdenı-kerdış bozmak, arızalandırmak

xırabe kerdo bozmuş, arızalandırmış

xırabe kı boz, arızalandır, virane çevir

xırabe mekı bozma, virane çevirme

xırabe u wêran harabe ve viran

xırabe harabe, viran, yıkıntı

xırabek 1-harabe, yıkıntı, 2-kötü, kötümser, kötülükçü

xırabekı bir köyün yanında inşa edilen küçük köy

xırabêri daha kötü, daha kötüsü

xırabêrêri daha daha kötü, daha daha kötüsü

xırabey dı kötülükte

xırabey keno kötülük ediyor

xırabey kerdenı-kerdış kötülük etmek

xırabey kerdoğ kötülük eden kimse

xırabey ra pay vetenı-vetış kötülükten pay çıkarmak

xırabey ra kötülükten

xırabey rê kötülüğe

xırabey sero kötülüğün üzerine

xırabey kötülük, fenalık

xırabeya kötülükle

xırabeyey 1-kötülük, 2-bozukluk, arızalı olma durumu

xırabeyo bozuktur

xırabi kötüler

xırabinı keno kötülük ediyor

xırabinı kerdenı-kerdış kötülük yapmak, fenalık yapmak

xırabinı kerdoğ kötülük yapan

xırabinı kötülük, fenalık

xırabkar 1-kötülük yapan, kötülükçü, 2-kötü iş

xırabı bir köyün yanında inşa edilen ikinci bir köy

xırabıyayenı-xırabıyayış bozulmak, kötüleşmek

xırabiyayenı-xırabiyayış bozulmak, kötüleşmek

xıram bıyayenı-bıyayış gramlanmış olmak

xıram kerdenı-kerdış garamlamak

xıram ro dayenı-dayış grama vurmak

xıram xıram gram gram

xıram-xıramı gram

xıramafon gramafon

xıramê altün bir gram altın

xıramê bir gram

xıraminı gramcılık

xıramna bir gram daha

xırar-xırarı büyük çuval

xırarê sımer bir harar saman

xırarê bir harar

xırari hararlar

xırarı dı hararda

xırarı ra harardan

xırarın hararlı

xırav bıyayenı-bıyayış 1-bozulmak, 2-kötü olmak

xırav kerdenı-kerdış 1-bozmak, 2-kötüleştirmek

xırav kötü, fena

xırava kötüdür (dişil)

xırav bı kötüydü

xıravey kerdenı-kerdış kötülük yapmak

xıravey kötülük

xıravinı kerdenı-kerdış kötülük yapmak

xıravinı kötülük, fenalık

xıraviya bozuldu

xıraviyayenı-xıraviyayış bozulmak, fenalaşmak

xıraviye kötülük

xıravo kötüdür (eril)

xıravın kötü, bozulmuş olan

xırç gıcırtı, birbirine sürtünen sert cisimlerin çıkardığı ses

xırçi kerdenı-kerdış gıcırtı çıkarmak

xırçi yağsız menteşe vb şeylerin sürtünme sesi

xırçini vetenı-vetış gıcırtı çıkarmak

xırçık-xırçıki yırtık pırtık

xırçıkın yırtık pırtıklı

xırçıkına yırtık pırtıklıdır (dişil)

xırçıkıno yırtık pırtıklıdır (eril)

xırçın bıyayenı-bıyayış hırçınlaşmak, hırçın olmak

xırçın huysuz, kavgacı, çabuk sinirlenen

xırçıney hırçınlık, hırçın olma durumu

xırdawat 1-kilit, çivi, tel gibi metal eşya, 2-önemsiz, ufak tefek gereksiz eşya

xırdawatci hırdavatçı

xırdawatcılığey hırdavatçılık

xırdawatey hırdavat işlerini yapma

xırdawatinı hırdavatçılık

xırfêli bıyayenı-bıyayış delirmek, cinet getirmek, bunamak

xırfêli cinet getirmek, şaşırmak, ne yaptığını bilmemek

xırfiyaye bunak, bunalmış olan

xırfiyayenı-xırfiyayış bunalmak, kendini bozmak

xırfnayenı-xırfnayış bunaltmak

xırgırı dalaşma, çekişme, ağız kavgası

xıristiyan hıristiyan

xıristiyana hıristiyandır (dişil)

xıristiyaney hıristiyanlık

xıristiyaninı hıristiyanlık

xıristıyano hristiyandır (eril)

xırm xırm kırt kırt sesi (salatalık, acur vb şeyleri yerken dişler arasından çıkan ses)

xırm gevrek bir şey yerken veya kırarken çıkardığı ses

xırmaçık harman yerinde verilen sadakalık tahıl

xırmenê hırm hırm etmek, cızlamak, cız cız sesini çıkarmak

xırmi gevrek bir şey yerken veya kırarken çıkardığı ses

xırmini hırm hırm sesini çıkarma hali

xırmnayenı-xırmnayış hırm hırm yemek, hırm hırm sesini çıkarmak

xırna yuvarlatı

xırnayenı-xırnayış yuvarlatmak

xırnena yuvarlatiyor (dişil)

xırneno yuvarlatiyor (eril)

xırnüg tahılların içerinde ve yamaçlarda yeşeren dikenli bir ot çeşidi

xırnık 1-parça sümük veya sümükün kalını, 2-küçük, küçücük, 3-cüce, kısa boylu, 4-zehir züküm, 5-bir çeşit küçük balık

xırnık bürı zehir züküm ye

xırnıko zınci ra yeno war sümük burnundan aşağı dökülüyor

xırnıkın sümüklü

xırnıkıno 1-sümüklüdür, 2-kısa boyludur, cücedir

xırp xırp karda yürürken çıkan ayak sesi

xırp 1-karda yürürken ayaklardan çıkan ses, 2-kırpan bir şeyin çıkardığı ses

xırpini vetenı-vetış hırp hırp sesini çıkarmak, kırpmak

xırpini hırp hırp sesi, kırpma

xırpo bı aptaldı, enayiydi

xırpo bıyayenı-bıyayış enayi olmak, salak olmak

xırpo 1-enayi, çabuk kandırılabilen, aptal, sersem, salak ve kaba saba, 2-iri yarı kimse

xırpolığey salaklık, sersemlik, kaba sabalık

xırpoyey mekı enayilik etme, sersemlik etme, salaklık etme

xırpoyey sersemlik, salaklık, kaba sabalık

xırpoyinı kerdenı-kerdış aptallık, enayilik yapmak

xırpoyinı aptallık, enayilik

xırpoyo zey to senin gibi salak, kaba saba

xırpoyo enayidir, sersemdir

xırpık zehirlı bir ot çeşidıdır, onu yiyen hayvanların birçoğu ölür

xırr u xali bomboş, sesiz, çok tenha

xırr xırr kerdenı-kerdış horuldamak, hırıltılı sesinı çıkarmak

xırr xırr burun çekme sesi, hırıltı

xırr 1-yatarken soluk alıp verirken çıkarılan horlama sesi, horultu sesi, hırıltı, 2-burnunu silerken veya burun çekerken çıkan ses, 3-ceviz vb şeyler birbirine değerken veya sürtünürken çıkan ses

xırrayenı-xırrayış horlamak, hırıldanmak

xırrayoğ horlayan

xırrena horluyor, hırıldiyor (dişil)

xırreno horluyor, hırıldiyor (eril)

xırri horultu, horultu sesi

xırrini horlama durumu, horlama sesi

xırrı xırra cı ma sınır kerdi horultusu bizi sinir etti

xırrı xırrı kerdenı-kerdış horlamak, horlanmak

xırrı xırrı horultu sesi, hırıltı sesi

xırt pırt eski püskü veya işe yaramaz değersiz eşya

xırt va şıkiya xırt dedi kırıldı

xırt va herün ra reya xırt dedi yerinden çıktı

xırt kemik veya sert cisimlerin kırılması, kopması veya yerinden çıkması neticesinde çıkarmış olduğu ses

xırtinı kırpma sesi

xırtık kıkırdak

xırtıkê lıngan ayakların kıkırdakı

xırtıki 1-acur, 2-kıkırdaklar

xırtıkın bıyayenı-bıyayış kıkırdaklı olmak

xırtıkın kıkırdaklı

xırür gurur

xırürın gururlu

xırüxali dopdolu

xırvan hırci, hır çıkaran, kavga eden

xırvetoğ hır çıkaran, kavgacı

xırx gülle, yuvarlak ve küçük taşlar

xırxal 1-ayak bileğine takılan bilezik veya tasma, 2-ufak tefek eski şeyler, 3-bomboş

xırxalı halhal, kadınların taktığı ayak bileziği

xırxe ufak tefek şeyler

xırxi gülleler

xırxı aba gibi sert dokunmuş ceket

xırxıl çakıllı veya çok taşlı olan yer (çakıl veya taş yığıntısı)

xırxır kerdenı-kerdış horlamak, hırıldamak

xırxır horıldanma, hırıldanma sesi

xırxırab 1-harabe, viran, tam yıkık, 2-tam kötü

xırxız (dızd) hırsız

xırxızey (dızdey) hırsızlık

xırxızey kerdenı-kerdış hırsızlık yapmak

xırxızinı hırsızlık

xırxızinı kerdenı-kerdış hırsızlık yapmak

xıryayenı-xıryayış 1-yuvarlanmak, 2-horıldanmak

xırı xırı 1-horlama sesi, 2-ceviz vb şeylerin çıkardığı ses, 3-köpek hırlaması

xırık-xırıkı iyi açılmayan veya pamuğu iyi olmayan pamuk kozası

xırıki çok çekirdekli ufak kuru üzüm

xırıstiyan hristiyan

xırıstiyaney Hristiyanlık

xırıstiyaninı hristiyanlık

xırıstıyan Hristiyan

xırıstıyaninı hıristiyanlık

xıs 1-büyük, iri gövdeli, 2-kin, 3-doldurulmuş (harar vb), 4-hışıltı sesi

xısa 1-iri yarıdır (dişil), 2-hışırdadı

xısayê hışırtiyordu

xısayenı-xışayış şakırdamak, hışırdamak

xıseyna iğdiş etti, erkeklikten düşürdü

xıseynaye iğdiş edilmiş olan

xıseynayenı-xıseynayış iğdiş etmek, iğdişlemek

xısini kerdenı-kerdış hışırdamak

xısini vetenı-vetış hışırtı sesini çıkarmak

xısini hışırdama

xısiniya gozan dürüra beliya cevizlerin şakırdısı uzakten belidir

xısiyayenı-xısiyayış 1-hışırdamak, 2-iğdiş edilmek

xısm 1-büyük, iri, kocaman, 2-şidet, öfke, kızgınlı, 3-iç bozukluğu, 4-akraba, hasım, 5-bir kısım, 6-kin, kindarlık, zalim olma durumu, gaddarlık, zalimlik

xısmê pizedê to mec; içten çok kinli olma durumu

xısmê pizi gizli kindarlık, içten kin bağlama durumu

xısmê bir kısmı

xısmêdê cı rema şı sükandê gırdan bir kısmı kaçtı gitti büyük şehirlere

xısmêna ramıt ser şidetle üstüne yürüdü

xısmêna şidetle, var gücüyle

xısmın bıyayenı-bıyayış 1-kindar olmak, 2-büyük olmak

xısmın 1-büyük, iri, kocaman, 2-kindar, zalim, gaddar, kıskanç vs, 3-hışımlı, öfkeli

xısmına kindardır, içi bozuktur (dişil)

xısmıney 1-büyüklük, irilik, 2-kindarlık, kıskançlık

xısmıno kindardır, öfkelidir, gaddardır, zalimdir vb (eril)

xısnêr daha büyük, daha iri

xısnêrêri daha daha büyük, daha daha iri

xısney büyüklük, irilik

xısrig pamuğu çıkartılmış boş koza

xıso iri yarıdır (eril)

xıstı ucu sivri şiş (en çok örgü örmede kullanılır)

xısüs dı hususta

xısüs ra husustan

xısüs husus

xısüsi hususi, özel

xısul boy abdesti

xısık-xışıkı kurumuş ve pamuğu çıkartılmamış pamuk kozası

xısıka pemi pamuk kozası

xısıki çinayenı-çinayış kozayı pamuğuyla biçme, toplama işi

xısıki kuru pamuk kozaları

xısıkı arêkerdenı-arêkerdış kuru pamuk kozasını toplamak

xısıkı vetenı-vetış kozadan pamuk çıkarmak, kurumuş pamuk kozasının pamuğunu çıkarmak

xısıkı 1-açılmamış pamuk kazasını toplayıp kurutmaya denir, 2-ince dolu (mercimek habesi gibi olan dolu), 3-koza, pamuk kozası

xısıkın kozalı, kurumuş kozalı pamuk

xısılti hışıltı

xısım bıyayenı-bıyayış 1-akraba olmak, 2-büyümek, irileşmek

xısım 1-akraba, hasım, 2-iri yarı

xısımê marda mıno annemin akrabasıdır

xısımê mıno akrabamdır

xısımey akrabalık

xısıminı akrabalık

xısın büyük, iri, kocaman

xısıno pizey cı karnı büyüktür

xısıno büyüktür, iridir, kocamandır

xıtmê Qürani Kuranı baştan sona kadar okumak

xıtım kerdenı-kerdış Kuranın hepsini okumak, hatim etmek

xıtım 1-Kuranı başından sonuna kadar okumak, 2-bozulma, tıkanma

xıtımna bozdu

xıtımnayenı-xıtımnayış bozmak, tıkamak

xıtımyayenı-xıtımyayış bozulmak, tıkanmak

xıtımıyayenı-xıtımıyayış bozulmak, tıkanmak

xıwarde bıyayenı-bıyayış hovarda olmak, cömertçe hareket etmek

xıwarde 1-çapkın, 2-kabadayı, 3-zevki için para harcayan kimse

xıwardeyinı kerdenı-kerdış hovardalık etmek

xıwardeyinı hovardalık

xıwardeyo hovardadır, çapkındır

xıyal hayal

xıyalê to hayalın

xıyanet 1-ihanet, hayinlik, 2-kötülük etme veya karşı davranma, 3-güveni kötüye kulanma, aldatma, vefasızlık

xıyanet kerdenı-kerdış ihanet etmek

xıyanetey kerdenı-kerdış ihanet etmek, ihanetlik etmek

xıyanetey ihanet etme durumu, hayinlik

xıyanetinı kerdenı-kerdış ihanetlik etmek

xıyanetinı ihanetlik

xıyanetkar ihanetçı, ihanet eden

xıyanetkarey hıyanet etme durumu

xıyar 1-salatalık, 2-kaba saba, ahmak, görgüsüz ve budala anlamında

xıyarcılığey hıyar yetiştirme ve satma

xıyarê awi sulu salatalıklar

xıyarê beji susuz salatalıklar

xıyari salatalıklar

xıyarinı 1-salatacılık, 2-aptallık, budalalık

xıyarinı mekı budalalık etme, hıyarlık etme

xıyarlıx hıyar yetiştirilen yer veya bahçe

xıyaro xuli hıyar hıyar oğlu hıyar

xız beno kayiyor

xız bıyayenı-bıyayış kaymak

xız da xo hız verdi kendine

xız dayenı-dayış hız vermek, hızlandırmak

xız gırotenı-gırotış hız almak

xız kerdê kaydırıyorlardı

xız kerdenı-kerdış kaydırmak

xız 1-hız, sürat, çabukluk, 2-kayma, kaymak

xızal-xızalı 1-ceylan, 2-ateşin yanmasından sonra külın içinde kalan kömür parçaları

xızalın yanmış kömürlü

xızar tahta biçme makinası, hizar

xızarci hızarcı

xızarcinı hızarcılık

xızarcılığey hızarcılık

xızarı tahta ve kereste biçmeye yarayan, elektrik, motor veya su güçüyle çalışan büyük bıçkı makinesi

xızarın hizarlı

xızê cı bolo hızı çoktur

xıze 1-hazine, 2-ambar deposu, tahıl ambarı, tahıl kovanı

xızêna hız ile

xızi sesi kısılmak, net konuşamamak

xızmakarinı hizmekatlık

xızmekar hizmetçi

xızmekarey hizmetçilik

xızmekarinı hizmetçilik

xızmekarinı kerdenı-kerdış hizmetkarlık etmek

xızmet bıyayenı-bıyayış hizmet olmuş olma

xızmet kerdenı-kerdış hizmet etmet

xızmet u hurmet hizmet ve hürmet

xızmet hizmet

xızmetçi biyayenı-biyayış hizmetçi olmak

xızmetçi hizmetçı

xızmetçinı kerdenı-kerdış hizmetçilik yapmak

xızmetçinı hizmetçilik

xızmetey hizmet etme durumu

xızmetkar hizmetçi, hizmet eden kimse

xızmetkaro hizmetçidir

xızmeto gırd büyük hizmet

xızmıkar biyayenı-biyayış hizmetçi olmak

xızmıkar hizmetçi, hizmetkar

xızmıkarê to ya hizmetkarın miyim?

xızmıkarey kerdenı-kerdış hizmetçilik etmek

xızmıkarey hizmetçilik

xızmıkarı kadın hizmetçi (dişil)

xızna qısan söz haznesi

xızna 1-hazine, define, 2-vezne, 3-killer, erzak koyma deposu

xızne 1-hazine, 2-bir çeşit balık

xıznedar 1-hazinedar, 2-vezneci

xıznedarey kerdenı-kerdış 1-hazinecilik yapmak, 2-veznecilik yapmak

xıznedarey 1-hazinecilik, 2-veznecilik

xıznedarinı haznedarlık    

xızney padişay padişahın hazinesi

xızney qısan kelime haznesi

xızney hazineler, hazneler

xızotın hızıklı, boğazında konuşan, kısık sesli

xızzi nefes darlığı, boğaz tıkanıklığı anında zor çıkan ses

xızı xıza ci ya sesi kısılıp konuşamayıp xız xız edene derler

xızı sepet şeklinde örülmüş tahıl konma deposu

xızık-xızıkı ses tıkanıklığı, ses kısılması

xızık 1-hıçkırma, hıçkırık, 2-boğaz tıkanıklığı, ses kısıklığı

xızıki biyo sesi kısılmış

xızıki bıyayenı-bıyayış sesi kısılmak, ses kısıklığı

xızıkı ses kısılması, ses kısıklığı

xızımkar bıyayenı-bıyayış hizmetkar olmak

xızımkar hizmetçi

xızımkarey kerdenı-kerdış hizmetçilik yapmak

xızımkarey hizmetçilik

xızımkarinı hizmetçilik

xızın hızlı

xızır halk inanışına göre yardıma koşan ulu kimse, hızır

xızır u xoca hızır hoca

xızıro xoca hızır hoca

xızıro hızırdır

xiç 1-çakıllı iri kum, 2-çakıl, küçük taşlar, 3-toprak katmanı

xiçek çok küçük taş parçaları veya çakıl

xiçi 1-sert şeylerin birbirine sürtünmesinden çıkan ses, 2-ufak taş ve çakıl

xij kı kaydır, sürükle

xij mekı kaydırma, sürükleme

xij 1-kayma, kaymak, 2-gıcırtı

xij bi kaydı

xiji keno 1-kaydıriyor, 2-gıcırdiyor

xiji kerdenı-kerdış 1-gıcırdatmak, 2-kaydırmak

xijıkênê kayarsın

xijıkiya kaydı

xijıkiyayenı-xijıkiyayış kaymak

xijıkna kaydırdı

xijıknaye kaydırılmış olan

xijıknayenı-xijıknayış kaydırmak

xijıknayoğ kaydıran

xijık 1-çizik, çizgi, 2-yerden kaydırmak, yerden sürüklemek

xijıkna kaydırdı

xijıki kerdenı-kerdış 1-kaydırmak, 2-çizmek (tırnak vb şeylerle deri vb şeyleri çizmek)

xijıkok kayak

xijıkyayenı-xijıkyayış kaymak

xijıkya kaydı

xijıkın kaygan

xilaf (Ar) 1-aykırı, karşıt, ters, 2-yalan

xilaf tey bıyayenı-bıyayış içinde hilaf olmak, içinde yalan olmak

xilaf tey çıniyo yalan içinde yok

xilafet halifelik

xilafın hilaflı

xildan toplu ve daima kökü üzerinde yeşeren, tohumu güzel kokan, tohum kozasının, tohum altı telerı diş çöpü olarak kullanılan bir bitki

xilet tey bıyayenı-bıyayış içinde hata olmak

xilet hata, kusur

xiltan çiçek tutma sapları kuruduktan sonra kürdan olarakda kullanılan çiçekleri ve çiçek tohumu çok güzel kokulu olan bir bitki

xinç çakıl, küçük taşlar

xinçek çok küçük taş parçaları veya çakıl

xindar sersem

xindarê qeza kerdenı-kerdışi kaza yapmanın sersemi

xint biyo deli olmuş, delirmiş, aptallaşmış

xint bıyayenı-bıyayiş deli olmak, delileşmek, sersemleşmek

xint kerdenı-kerdış delirtmek, sersemletmek, aptallaştırmak

xint kerdo delirtmiş, sersemleştirmiş

xint kerdoğ delirten, deli eden

xint ki delice, sersemce, aptalca

xint ra deliden

xint u mint deli dolu, deli meli

xint deli, aptal, sersem, bunak

xintek zavalı deli, delicik, yarı deli

xintêr daha deli, daha aptal

xintêrêri daha daha daha deli, delinin delisi

xintêri daha daha deli, daha daha aptal

xintey kerdenı-kerdış delilik yapmak

xintey mekı delilik etme

xintey ra delilikten

xintey delilik, aptallık, sersemlik

xinti ra deliden

xinti deliler, sersemler

xinto xint delinin delisi, sersemin sersemi, zır deli

xinttır daha deli

xinttırın daha daha deli

xir 1-yuvarlama, yuvarlatma, 2-yarı taş yarı topraktan oluşmuş toprak katmeri

xir bıyayenı-bıyayış yuvarlanmak, kaymak, yuvarlanmış olmak

xir kerdenı-kerdış yuvarlatmak, kaydırmak

xir kı yuvarlat

xir mekı yuvarlatma

xirçi sert şeylerin birbirine sürtünmesinden çıkan ses

xiret bıyayenı-bıyayış gayret edilmek, çaba gösterilmek

xiret kerdenı-kerdış gayret etmek, çaba harcamak

xiret 1-gayret, olağan üstü çalışma, çaba, çalışma isteği, 2-bedua

xiretinı gayretlilik

xiretın gayretli, çalışma isteği olma durumu

xiretına gayretlidir, çalışma hevesi çoktur (dişil)

xiretıno gayretlidir, çalışma hevesi çoktur (eril)

xirokêr bir çeşit yaban meyvesinin ağacı

xiroki bir çeşit yaban meyvesi (yılan meyveside derler ve yenilmez)

xirxirok yılan meyvesi denilen ve yenilemiyen bir bitki ve meyvesi

xitab bıyayenı-bıyayış hitap olunmak

xitab kerde hitap etmiş olan

xitab kerdenı-kerdış hitap etmek

xitab kerdoğ hitap eden, seslenen

xitab sözü biri veya birilerine yöneltme, seslenme

xitabê şardê xo keno halkına hitap ediyor, sesleniyor

xitabe söylev

xiyar salatalık

xiyarinı mekı hıyarlık etme

xiyarinı salatacılık

xiz kı kaydır, sürükle

xiz mekı kaydırma, sürükleme

xiz 1-kayma, kaymak, 2-gıcırtı

xiz bi kaydı

xizi keno 1-kaydıriyor, 2-gıcırdiyor

xizi kerdenı-kerdış 1-gıcırdatmak, 2-kaydırmak

xizıkênê kayarsın

xizıkiya kaydı

xizıkiyayenı-xizıkiyayış kaymak

xizıkna kaydırdı

xizıknaye kaydırılmış olan

xizıknayenı-xizıknayış kaydırmak

xizıknayoğ kaydıran

xizık 1-çizik, çizgi, 2-yerden kaydırmak, yerden sürüklemek

xizıkna kaydırdı

xizıki kerdenı-kerdış 1-kaydırmak, 2-çizmek (tırnak vb şeylerle deri vb şeyleri çizmek)

xizıkok kayak

xizıkyayenı-xizıkyayış kaymak

xizıkya kaydı

xizıkın kaygan

xo amyayenı-amyayış kendine gelmek, ayıkmak, ayılmak

xo amyayoğ kendine gelen, ayılan kimse

xo ant pêser toparlandı

xo antenı-antış 1-kendini çektirmek, 2-kavga etmek için ileriye atılmak, dikleşmek, birine hucum etmeye kalkışmak, 3-üstüne çekmek, üstünü örtmek, 4-giyinmek, 5-kaba olarak, "kendini çektirmek, kötü ilişkide bulunmak)

xo antoğ 1-kendini çektiren, 2-geri çekilen

xo asnawı mısna kendine yüzme öğretı, yüzmeyi öğrendi

xo aver dayenı-dayış 1-direnmek, 2-kendini kenara vermek

xo awı miyan eştenı-eştış suya atlamak

xo ban ra eştenı-eştış kendini damdan atmak

xo bellay ra pawıtenı-pawıtış kendini bellalardan korumak

xo bellay ver şanayenı-şanayış bellalara gögüs germek, karşı koymak

xo bendê cı dayenı-dayış kollamak, izleyip gözetlemek

xo berz diyayenı-diyayış kendini yüksek, üstün görmek, havalı olmak

xo berz kerdenı-kerdış kendini dikleştirmek

xo berz ra eştenı-eştış kendini yüksekten atmak

xo berz tepıştenı-tepıştış kendini yüksek, üstün tutmak

xo berzindı ronayenı-ronayış başucuna indirme, başucuna koymak

xo beyan kerd kendini açığa vurdu, beyan etti

xo bı xo bıyayenı-bıyayış kendi kendine olmak, yeşermek, bitmek

xo bı xo karê xo keno kendi kendine kendi işini yapiyor

xo bı xo kerd xo kendisi kendine etti

xo bı xo kerdenı-kerdış kendi kendine yapmak

xo bı xo kewti pê kendi kendilerine birbirine düştüler

xo bı xo qısey kerdenı-kerdış kendi kendine konuşmak

xo bı xo vıraştenı-vıraştış kendi kendine yapmak

xo bı xo vıraziyayenı-vıraziyayış kendi kendine yapılmak

xo bı xo werdenı-werdış kendi kendine yemek

xo bı xo xora dayenı-dayış kendi kendine giymek

xo bı xo xora vetenı-vetış kendi kendine kendinden çıkarmak

xo bı xo, xo qedinayenı-qedinayış kendi kendini bitirmek

xo bı xo kendi kendine, kendileri

xo bıgi kendini tut, kendine hakim ol

xo bın dı fetısna altında boğdu

xo bın gırotenı-gırotış altına almak

xo bındı kerdenı-kerdış altına sıçmak, altına pislemek

xo çekerd kendini attı

xo çekerdenı-çekerdış kendini atmak, atlamak

xo çekerdoğ atlayan

xo çeng kerd kendini bir araya topladı, büzüldü

xo cêr eştenı-eştış kendini aşağiya atmak

xo cêra vinayenı-vinayış kendinden aşağı görmek, küçümsemek

xo cerbnayenı-cerbnayış kendisini denemek

xo cerıbna kendini denedi

xo cerıbnayenı-cerıbnayış kendini sınamak, şansını zorlamak, kendini denemek

xo çewt kerdenı-kerdış kendini eğmek

xo ceza kerdenı-kerdış kendini cezalandırmak, suçlamak

xo çogan ro dayenı-dayış dizine vurmak

xo cor diyayenı-diyayış kendinden yüksek, üstün görmek

xo cı azıknayenı-azıknayış yaslanmak

xo cı eştenı-eştış bahtına sığınmak

xo cı ra düri vıstenı-vıstış karışmamak, ilgilenmemek, uzaklaşmak

xo cı resnayenı-resnayış imdadına, kendisine yetişmek, ulaşmak

xo cı ya tepıştenı-tepıştış kendisini kendisiyle tutmak, güvenmek

xo çım vıstenı-vıstış göze girmek, gözüne vurmak

xo çıma gırotenı-gırotış riske katlanmak, göze almak, gözü kesmek

xo çıma kerdenı-kerdış gözüne kestirmek, hedeflemek

xo cıra pawıtenı kendisinden kendini korumak, sakınmak

xo cıro dayenı-dayış çarpmak

xo da dest kendini elle verdi

xo da kerrey kendini sağırlığa vurdu

xo da koşe kendini kenara verdı, kenara çekildı

xo da miyan ro içine daldı, içine girdi

xo da pey geri çekildı, kendini geriye verdi

xo da ravey ileriye atıldı

xo dara dardakerdenı-dardakerdış kendini ağaca asmak

xo darda kerd kendini astı

xo darda kerdenı-kerdış kendini asmak, intahar etmek

xo dardı kerdenı-kerdış kendini asmak, intahar etmek

xo daznayenı-daznayış kendini üzmek, zahmete sokmak, yormak

xo dest dayenı-dayış kendini elle vermek

xo dest gırotenı-gırotış eline almak, idareyi eline almak, sorumlu olmak

xo dest kerdenı-kerdış 1-eline takmak, 2-eline almak, 3-eline koymak

xo dest ra vetenı-vetış elinden çıkarmak, kaçırmak

xo dest vıstenı-vıstış 1-eline geçirmek, 2-kendini elle düşürmek

xo desta berdenı-berdış elinden götürmek

xo desta dayenı-dayış hizmetinde çalıştırmak

xo destı tepıştenı-tepıştış ellinde tutmak

xo di kendini buldu, kendine geldi 

xo doşi eştenı-eştış omuzuna atmak

xo doşi nayenı-nayış omuzuna almak, omuzuna koymak

xo düzanı dayenı-dayış kendine çeki düzen vermek, kendini süslemek

xo dı ardenı-ardış kendisiyle getirmek, beraberinde getirmek

xo dı belli kerdenı-kerdış farkına varmak, kendinde his etmek

xo dı berdenı-berdış beraberinde götürmek, kendisiyle götürmek

xo dı bıyayenı-bıyayış kendinde olmak, aklı başında olmak

xo dı heleynayenı-heleynayış kendinde eritmek, kendi kendini üzmek

xo dı kerdenı-kerdış altına etmek, tembel olmak

xo dı nımıtenı-nımıtış kendinde saklamak, dışariya verememek

xo dı vinayenı-vinayış kendinde görmek, kendine güvenmek

xo dı kendisinde

xo dıma kaşkerdenı-kaşkerdış arkasından sürüklemek, çekmek

xo dımı ant arkasından çektı

xo dımı antenı-antış arkasından çekmek, sürüklemek

xo dımı kaş kerd arkasından sürükledi

xo dırnayenı-dırnayış kendini yırtmak, bağırıp çağırmak, belengazlık etmek

xo eşkera kerdenı-kerdış ortaya çıkmak, kendini açığa vurmak

xo eşt kendini attı

xo eştenı-eştış atlamak

xo erd eştenı-eştış kendini yere atmak

xo eyan kerdenı-kerdış kendini his etirmek

xo feda keno kendini feda ediyor

xo feda kerd kendini feda etti

xo feda kerdenı-kerdış kendini feda etmek

xo fek gırotenı-gırotış ağzına almak, lafını etmek

xo fek kerdenı-kerdış ağzına koymak

xo fek ra eştenı-eştış ağzından atmak

xo fek ra vetenı-vetış ağzından çıkarmak, ağzından kaçırmak

xo fetısnayenı-fetısnayış kendini boğmak, boğulmak

xo şaş kerd bı kendini şaşırmıştı

xo şaş kerd şaşırdı, kendini şaşırdı,

xo şaş kerdenı-kerdış şaşırmak, paniğe kapılmak, telaşlanmak, deliye dönmek

xo şaş kerdo kendini şaşırmış

xo şaş kerdoğ şaşıran, şaşırıcı

xo şanayenı-şanayış kendini sallamak, yalpalanmak, çalım satmak

xo şıdênayenı-şıdênayış 1-kuşanmak, direnmeye hazır olmak, 2-müsabaka

xo şıt kendini yıkadı

xo şıtenı-şıtış yıkanmak

xo şıtoğ kendini yıkayan

xo germ kerd kendini ısıtı, sıcak etti

xo germ kerd kendini ısıtı

xo germ kerdenı-kerdış kendini ısıtmak, hareket etmek

xo germ tepıştenı-tepıştış kendini sıcak tutmak

xo goş kerdenı-kerdış 1-kulağına takmak, 2-kulağına küpe etmek, 3-laf dinlemek, kulağına koymak

xo gırd diyayenı-diyayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xo gırd vinayenı-vinayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xo gırs diyayenı-diyayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xo gırs vinayenı-vinayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xo hêlkerdenı-hêlkerdış kendini sallamak (salıncakta)

xo hermına 1-kendini bozdu, 2-kötüleşti

xo hermınayenı-hermınayış kendini bozmak, kötüleşmek

xo hermıneno 1-kendini bozuyor, 2-kötüleştıriyor

xo herımnayenı-herımnayış kendini bozmak, kötü yolla sapmak

xo hesiya uyandı, kendine geldi, farkına vardı

xo hesnayenı-hesnayış 1-uyandırmak, 2-ayıktırmak

xo hesyayenı-hesyayış 1-uyanmak, 2-kendine gelmek, ayıkmak

xo hetek kendi yanında

xo hetı ra kendi yanından

xo hetı kendi yanında, kendi nezdinde, kendisinin yanında

xo hetıra kendi yanından

xo hewl kerdenı-kerdış kendini iyi göstermek, yağ çekmek

xo ispat kerdenı-kerdış kendini ispatlamak

xo jew kerdenı-kerdış birlik olmak, birleşmek

xo kaş kerdenı-kerdış kendini çekmek, sürüklemek

xo kerd sücdar kendini suclu yaptı

xo kerr kerd kendini sağır etti, sağırlığa vurdu, duymamazlıktan geldi

xo kerr kerdenı-kerdış kendini sağırlığa vurmak, duymamazlıktan gelmek

xo kerr kerdoğ kendini sağırlığa vuran kimse

xo kêse dı kendi kesesinde

xo kêsera kendi kesesinden

xo kisra kendi kesesinden

xo koli nayenı-nayış omuzuna almak

xo kurkerdenı-kerdış traş olmak

xo kutenı-kutış kendine sokmak, batırmak

xo kışt bı kendini öldürmüştü

xo kışt intehar etti, kendini öldürdü

xo kıştenı-kıştış kendini öldürmek, ölesiye dövünme, çalışma, mücadele etme

xo kışto kendini öldürmüş

xo kıştı dayenı-dayış kendini kenara vermek

xo kınar dayenı-dayış kenara çekilmek

xo lal kerdenı-kerdış kendini dilsizliğa vurmak, konuşmamak

xo leqnayenı-leqnayış kendini kıpırdatmak, terpetmek

xo lerzana titredi

xo lerzanayenı-lerzanayış kendini titretmek

xo lerzanayoğ kendini titreten kimse

xo lerzaynayenı-lerzaynayış kendini titretmek

xo lete kerd kendini parçaladı

xo lete kerdoğ kendini parçalayan kimse

xo lete-letey kerdenı-kerdış kendini parçalamak

xo lünayenı-lünayış kendini tepretmek, kıpırdamak, terpenmek, hareket etmek

xo lıngan ra vetenı-vetış ayağından çıkarmak

xo lıngan sero vınderdenı ayakta durmak, direnmek, mücadele etmek

xo lıngan seroyo halen ayaktadır, düşmemiş

xo lıst bı kendini yalamıştı

xo lıst kendini yaladı

xo lıstenı-lıstış kendini yalamak

xo lısto kendini yalamış

xo lıstoğ kendini yalayan kimse

xo mahfeze kerdenı-kerdış kendini korumak, korumaya almak

xo mêra bestenı-bestış belline bağlamak, dolamak, sarmak

xo mêra bestoğ belline bağlayan, dolayan, saran kimse

xo mêra pıştenı-pıştış 1-belline sarmak, dolamak,  2-belline bağlamak

xo mêra pıştoğ belline saran, dolayan, bağlayan kimse

xo merg nayenı-nayış ölü numarası yapmak

xo mesül vinayenı-vinayış kendini sorumlu görmek

xo miyane eştenı-eştış beline almak, yüklenmek

xo mıdafa kerdenı-kerdış kendini savunmak

xo mıhafaza kerdenı-kerdış kendini korumak

xo mıl eştenı-eştış boynuna atmak

xo mıl kerdenı-kerdış boynuna asmak, üstüne almak, boynuna takmak

xo mırd kerd kendini doyurdu

xo mısnayenı-mısnayış kendini alıştırmak, alışmak

xo mıyan dı nımıtenı-nımıtış içlerinde saklamak, gizlemek

xo mıyan dı vatenı-vatış kendi aralarında konuşmak, söylemek

xo mıyanıki nımıtenı-nımıtış kendini gizliden saklamak

xo nêdiyayenı-nêdiyayış kendini görmemek, gün yüzü görmemek

xo nêdyayenı-nêdyayış kendini görmemek, gün yüzü görmemek

xo nêdyayoğ kendini görmeyen, sefa sürmeyen

xo nina kendine gelmiyor, ayıkmiyor

xo nüştenı mısna kendine yazma öğrendi, yazmayı öğrendi

xo numıtenı-numıtış kendini saklamak

xo nımıtenı-nımıtış kendini gizlemek

xo pa dardakerdenı-kerdış kendini onunla asmak

xo pa şanayenı-şanayış kendini onunla sallamak

xo pa hêlkerdenı-kerdış kendini onunla sallamak (salıncak)

xo pa kuwa çarpışayım

xo pa tepıştenı-tepıştış tutunmak, kendisiyle kendini tutmak

xo pa xapeyneyenı-xapeynayış kendini onunla oyalamak

xo paşti eştenı-eştış sırtına yüklemek, taşımak

xo paşti kerdenı-kerdış sırtlamak, sırtına almak

xo paşti nayenı-nayış sırtına almak, sırtlamak

xo pak kerd kendini temizledı

xo parçe kerdenı-kerdış kendini parçalamak, kendini kaşımak

xo pay kerdenı-kerdış ayağına giymek

xo pay kerdoğ ayağına giyen kimse

xo pay ra vetenı-vetış ayağından çıkarmak

xo pede vıradayenı-vıradayış 1-kendini koyvermek, 2-suda gitmek, 3-kendini içine bırakmak

xo pêlan ver eştenı-eştış kendini dalgaların önüne atmak, bırakmak

xo pêser antenı-antış kendisini kendine çekmek, toparlanmak

xo pêser ardenı-ardış toparlanmak, büzülmek

xo pêser eştenı-eştış birbirinin üzerine atlamak

xo pêt kerdenı-kerdış kendini sıkı tutmak, metin olmak, sıkı durmak, dişini sıkmak, dayanmak

xo pêt kerdoğ kendini sıkı tutan, metin olan, dayanan kimse

xo pey dı ronayenı-ronayış arkasında indirmek

xo pey dı verdayenı-verdayış arkasında bırakmak, geride bırakmak

xo pey eştenı-eştış 1-arkasına atmak, arkasında bindirmek, gizlemek, arkasında herhangi bir hayvana bindirmek, 2-sahip çıkmak

xo pey ra cı resnayenı-resnayenı arkasından yetişmek

xo pey weynayenı-wınyayış arkasına bakmak

xo pey wınya arkasına baktı

xo pey wınyayenı-wınyayış arkasına bakmak

xo pey arkana, arkasına, arka

xo pêya dıskınayenı-dıskınayış birbirine yapışmak

xo pil diyayenı-diyayış kendini büyük, yaşlı görmek

xo pil vinayenı-vinayış kendini büyük görmek, yaşlı görmek

xo pis kerd kendini pis etti, rezil etti

xo pis kerdenı-kerdış kendini pis etmek, rezil etmek

xo pis kerdoğ kendini pis eden, rezil eden kimse

xo pize dı vatenı-vatış içinden söylenmek

xo pize kerdenı-kerdış karnına koymak, kin bağlamak, dert edinmek, kin götmek

xo pize ra vetenı-vetış karnından çıkarmak, içinden dışariya vermek, içini boşatmak

xo po kerdenı-kerdış bulaşmak, girişmek, başlamak

xo posanayenı-posanayış kendine ümit vermek, ümitlenmek

xo pışt kendini sardı

xo pıloğnayenı-pıloğnayış kendini sıkmak

xo pıloznayenı-pıloznayış kendini büzmek, kendini sıkmak

xo pıra kerdenı-kerdış girişmek, içine dalmak

xo pıra pıştenı-pıştış kendisine sarılmak, dolanmak

xo pıro cerıbna kendisinde kendini denedi

xo pıstın dı nımıtenı-nımıtış koynunda saklamak

xo pıstın kerdenı-kerdış koynuna koymak, koynuna bırakmak

xo qahrnayenı-qahrnayış kendini üzmek

xo qenı ser ronıştenı göt üstü oturmak, dersini almak

xo qol kerdenı-kerdış koluna takmak

xo qıj vinayenı-vinayış kendini küçük görmek

xo qırüncık kerdenı-kerdış kendini çımdıklemek

xo ra abırnı kendinden ayır

xo ra bêaro zaten arsızdır

xo ra bêedebo zaten edepsizdir

xo ra bışermayı kendinden utan

xo ra bıhesıbnı kendinden say

xo ra bıvêra kendimden geçeyim

xo ra düri finı kendinden uzaklaştır

xo ra düri vıstenı-vıstış kendinden uzaklaştırmak

xo ra düri kendinden uzak

xo ra eştenı-eştış üzerinden atmak

xo ra şife kerdenı-kerdış kendinden şöphelenmek, kuşkulanmak

xo ra şı zaten gitti, kendinden gitti

xo ra geyrayenı-geyrayış üstünü aramak

xo ra hes keno kendini seviyor, kendine bakiyor

xo ra hes kerdenı-kerdış bakımına düşkün olmak, kendi kendini sevmek, kendine bakmak

xo ra hesıbnayenı-hesıbnayış kendinden saymak

xo ra kerdenı-kerdış kendine batırmak

xo ra nêvinayenı-nêvinayış kendinden görmemek, üşenmek

xo ra pers kerd kendinden sordu

xo ra pıştenı-pıştış kendine sarmak

xo ra qahryayenı-qahryayış kendinden kızmak, kendini azarlamak

xo ra ravêrdenı-ravêrdış kendinden geçmek, mest olmak

xo ra razi bıyayenı-bıyayış kendinden razı olmak

xo ra remayenı-remayış kendinden kaçmak, kendini cezalandırmak

xo ra vêrdenı-vêrdış kendinden geçmek, bayılmak, mest olmak

xo ra vetenı-vetış kendinden çıkarmak, soymak, kendini çıplak etmek, soyunmak, elbisesini çıkarmak

xo ra vinayenı üşenmemek, gönülden yapmak, kendinden görmek

xo ra vıni biyo zaten kaybolmuş

xo ra wıniyo zaten öyledir

xo ra kendiliğinden, kendinden, kendisinden, zaten, kendine

xo ragêrenı-ragêrış ellini tutmak, sinirine hakim olmak

xo ragirenı-ragirış ellini tutmak, sinirine hakim olmak

xo ragırotenı-ragırotış kendini tutmak, sabretmek

xo ravey berd (kendini) ilerletı

xo ravey berdenı-berdış kendini ilerletmek

xo ravey dayenı-dayış kendini öne çıkarmak

xo rê abırnı kendine ayır

xo rê awı şımıtenı-şımıtış kendine su içmek

xo rê bar kerdenı-kerdış kendine dert edinmek, içine koymak, yüklenmek, kendine yük etmek, umursamak, dert etmek

xo rê berı kendine götür

xo rê bıçinı kendine biç

xo rê çinayenı-çinayış kendine biçmek

xo rê çineno kendine biçiyor

xo rê çına herinayenı-herinayış (kendine) elbise satın almak

xo rê çırayneno otlatiyor

xo rê derd kerdenı-kerdış kendine dert etmek, içine koymak, özülmek

xo rê şami vıraştenı-vıraştış (kendine) yemek pişirmek

xo rê şiyayenı-şiyayış başını alıp gitmek

xo rê goştareya radyoy kerdenı-kerdış (kendine) radyo dinlemek

xo rê gırotenı-gırotış kendisine almak

xo rê gırotoğ kendisine alan

xo rê hewn diyayenı-diyayış hayal görmek, rüya görmek

xo rê keder kerdenı-kerdış özülmek, kendine dert edinmek

xo rê koli werdikerdenı (kendine) odun kesmek, parçalamak, ufatmak

xo rê nan pewtenı-pewtış (kendine) ekmek pişirmek

xo rê paşti diyayenı kendine arka bulmak

xo rê pajeno kendine kaşiyor, kabuğunu soyuyor

xo rê pali kerdenı-kerdış (kendine) ekin biçmek

xo rê pür keno kendine kaşiyor, kabuğunu soyuyor

xo rê roce tepıştenı-tepıştış kendine oruç tutmak

xo rê sükı şiyayenı-şiyayış (kendine) şehre gitmek

xo rê televizyon wınyayenı-wınyayış (kendine) televizyona bakmak

xo rê waneno (kendine) okuyor

xo rê warway geyrayenı-geyrayış (kendine) yalın ayak gezmek

xo rê weçineno kendine seçiyor

xo rê weno kendine yiyor

xo rê werd werdenı-werdış kendine yemek yemek

xo rê wext ravêrdenı-ravêrdış vakit geçirmek, vakit doldurmak

xo rê wınêno kendine bakiyor

xo rê kendine, kendisine, kendisi için

xo rehat kerdenı-kerdış kendini rahat etmek, içini dökmek

xo resnayenı-resnayış kendini yetiştirmek, ilerletmek

xo rezil kerdenı-kerdış kendini rezil etmek

xo ri sawıtenı-sawıtış yüzüne sürmek, yüzüne bulaştırmak

xo ro dayenı-dayış kendine vurmak

xo ro kerdenı-kerdış kendine dökmek, başına dökmek

xo ro kendine

xo roşana kendini sirkeledi

xo roşanayê kendini sirkeliyordu

xo roşanayenı-roşanayış kendini sirkelemek

xo ronayenı-ronayış 1-alçalmak, 2-kendini indirmek, tenezül etmek, 3-boyun eğmek, eğilmek, eyvellah etmek

xo rot kendini sattı

xo rotenı-rotış kendini satmak

xo rotoğ kendini satan

xo rüçıknayenı-rüçıknayış kendini yolmak, üstünü başını yırtmak

xo rüt kerdenı-kerdış 1-başını açmak, 2-çıplak olmak, soyunmak 3-saçını kesmek

xo rıhat kerdenı-kerdış rahatlanmak, içini boşaltmak

xo rıhat nêverdayenı-nêverdayış kendini rahat bırakmamak

xo rınyayenı-rınyayış kendini beğenmek

xo safi kerdenı-kerdış kurtulmak, temize çıkmak, kendini siyirmak

xo saqero dayenı-dayış dizini dövmek, dizine vurmak

xo sas kerdenı-kerdış kendini şaşırmak, deliye dönmek

xo ser antenı-antış üzerine çekmek, cinsel ilişkide bulunmak, kendini çektirmek

xo ser bıyayenı-bıyayış dinç olmak, sağlığı yerinde olmak

xo ser dahf kerdenı-kerdış başından savmak, dahfetmek

xo ser darıtenı-darıtış kendine yüklemek, yükünü ağır etmek, yığmak

xo ser dı çekerdenı-çekerdış üzerinden atmak

xo ser dı eştenı-eştış üstünden atmak, üzerinden atmak

xo ser eştenı-eştış üzerine atlamak, üzerine atmak, örtünmek

xo ser gırotenı-gırotış üstüne almak, üstlenmek

xo ser kerdenı-kerdış 1-başından atmak, 2-kendi başına yapmak, 3-başından savmak, 4-başına dikmek, içmek, kafaya dikmek, başından aşırmak

xo ser nayenı-nayış 1-kendini feda edip yollundan gitmek, 2-üzerine almak, 3-başına koymak, başına giymek

xo ser 1-dinç, 2-özgür, serbest, kendi kendini yöneten, 3-kendi başına

xo sera dahf kerê üzerinden dahf et

xo sera eştenı-eştış kendi üstünden atmak, üzerinden atmak, üzerinden atlamak

xo sere nayenı-nayış başına takmak (şapka vb)

xo sere ra daf kerdenı-kerdış başından def etmek

xo sere ra vetenı-vetış kendi kafasından çıkarmak, uydurmak

xo sere ra kendi başına

xo sere ro dayenı-dayış başına vurmak, yaptığından pişman olmak

xo seri kerdenı-kerdış kendi başına yapmak

xo seri ser gırotenı-gırotış kullak asmamak, ihmal etmek

xo seri ser nayenı-nayış başına koymak, baş tacı yapmak, değer vermek

xo seri 1-kendi başına, 2-bağımsız

xo sero ispat kerdenı-kerdış üzerine ispatlamak

xo sero kıştenı-kıştış üzerinde ölmek, çok sevmek, aşırı düşkün olmak

xo sero vınderdenı-vınderdış 1-kendine bakmak, 2-üzerinde durmak, 3-direnmek

xo seroyo halen düşmemiş, üzerindedir, gezebiliyor, çalışabiliyor

xo sücdar vet kendini suçlu çıkardı

xo sükı resnayenı (kendini) şehre yetiştirmek

xo tadayenı-tadayış dönmek, kendini çevirmek, sözünü yemek, caymak

xo taşıtenı-taşıtış traş olmak

xo tecrube kerdenı-kerdış kendini sınamak, denemek

xo teniya hesıbnayenı-hesıbnayış yalnız kendini hesaplamak

xo tepey dayenı-dayış geri çekilmek

xo tepiya dayenı-dayış geri çekilmek, vaz geçmek

xo tepıştenı-tepıştış kendine hakim olmak, kendini tutmak

xo tewna kendini incitti

xo tewnayenı-tewnayış kendini incitmek

xo tiji ver nayenı güneşlenmek

xo to sero vineno kendini senden üstün gürüyor

xo tıra kerdenı-kerdış içine dalmak, içine girmek, araya sokulmak

xo vay dayenı-dayış kendini salamak, hava atmak, çalım satmak, yellenmek

xo veşnayenı-veşnayış kendini yakmak

xo veng kerdenı-kerdış 1-abdestini yapmak, büyük su dökmek, 2-içini boşatmak, içini dökmek

xo ver dayenı-dayış direnmek, mücadele etmek

xo ver eştenı-eştış kendini önüne atmak, ileri atılmak

xo ver şanayenı-şanayış önüne dayamak, destek etmek, önüne katmak

xo ver vatenı-vatış sayıklamak

xo ver vıstenı-vıstış önüne katmak

xo ver weynayenı-wınyayış önüne bakmak

xo ver wınyayenı-wınyayış önüne bakmak, başı öne eğmek

xo ver wınyayenı-wınyayış önüne bakmak

xo ver 1-ön, öne, önüne, 2-direnmek, dayanmak, 3-kendiliğinden, kendi kendine,

xo vera nayenı-nayış kendine siper etmek, önüne almak

xo vera vatenı-vatış kendiliğinden söylemek, kendi tarafından çıkarmak

xo vera kendi tarafından, kendiliğinden, kendi adına

xo veran kerdenı-kerdış soyunmak, çıplak olmak

xo verda cı saldırmak, kendisine saldırdı

xo verdim kı kendini yüzükoyun et

xo vero çarnayenı-çarnayış kendi önünde dolaştırmak, birine yalvarmak, önünde dolaşmak, kendine mühtaç etirip, yalvartırmak

xo vero ronayenı-ronayış kendi önüne indirmek

xo vero vınderdenı-vınderdış kendine bakmak, kendini beslemek

xo vero önüne

xo verra dayenı-dayış kendi yerine vermek

xo verra eştenı-eştış kendi tarafından atmak, yalan veya palavra atmak

xo verra nayenı-nayış önüne siper etmek, önüne almak

xo verra vatenı-vatış kendi tarafından söylemek, uydurmak

xo verra vetenı vetış kendi kendine çıkarmak, söylemek

xo verra kendi yerine

xo vet pak kendini temize çıkardı

xo vira keno unutuyor

xo vira kerd bı unutmuştu

xo vira kerd unuttu

xo vira kerdenı-kerdış 1-unutmak, 2-kendiden geçmek

xo viri ardenı-ardış hatırlamak, hatırına gelmek

xo viri dı tepıştenı-tepıştış aklında tutmak

xo vıni kerdenı-kerdış kendini kaybetmek, kendinden geçmek

xo vıran kerd kendini çıplak etti

xo vıran kerdenı-kerdış kendini çıplak etmek, soyunmak, üstünü başını soymak

xo vıran verdayenı-verdayış kendini çıplak bırakmak, çıplak olmak

xo vırarı kerdenı-kerdış kucaklamak

xo war kerd aşağiya indi

xo war ro dayenı-dayış yüksek bir yerden kendini aşağiya düşürmek

xo wedardenı-wedardış kendine yüklemek

xo weş kerdenı-kerdış 1-kendisini iyileştirmek, 2-kendisini güzelleştirmek

xo wendenı-wendış kendini okumak, tartıp biçmek

xo werd kendini yedi, yiyip bitirdi,

xo werdenı-werdış kendini yemek, kudurmak, kendini yiyip bitirmek

xo werdi vinayenı-vinayış kendini küçük görmek, zavalı his etmek

xo werte dı nımıtenı-nımıtış aralarında saklamak

xo werte dı vıni kerdenı-kerdış aralarında kaybetmek

xo werte eştenı-eştış kendini ortaya atmak, her şeye müdahale etmek

xo wırênayenı-wırênayış kendini kaşımak

xo wırinayenı-wırinayış kendini kaşımak

xo xembılnayenı-xembılnayış kendini süslemek, çeki düzen vermek

xo xemılnayenı-xemılnayış kendini süslemek, düzene vermek

xo xij kerd kendini kaydırdı, kaydı

xo xijkerdenı-kerdış kendini kaydırmak

xo xuz kerdenı-kerdış kaymak

xo xıj kerdenı-kerdış kaymak

xo xırab kerdenı-kerdış kendini kötü etmek, kötü duruma düşürmek

xo xırab vetenı-vetış kendini kötü çıkarmak, kendini kötü görmek

xo ya berdenı-berdış kendisiyle götürmek

xo ya şiyaye kendinden geçmiş olan, bayılmış olan

xo ya şiyayenı-şiyayış uyumak, kendinden geçmek, bayılmak

xo ya şiyayoğ bayılan, kendinden geçen

xo ya şı bayıldı, uyudu

xo ya şıyayenı-şıyayış bayılmak, dalmak, uyumak

xo ya hesab kı kendinle hesapla

xo ya menı kendine sıkma (silah vb)

xo ya mıqayese bıkı kendinle mükayese et

xo ya nayenı-nayış kendi kendine silah sıkmak, kendine takmak

xo ya piya amorı kendinle birlikte say

xo ya rezil kerdenı-kerdış kendisiyle rezil etmek

xo ya kendisiyle, kendi kendine

xo yê kendisinin

xo zanayenı-zanayış kendini bilmek, kendini tanımak, kimliğini bilmek

xo zelal kerdenı-kerdış kendini açığa, temize çıkarmak

xo zere eştenı-eştış kendini içeriye atmak

xo zeri kerdenı-kerdış yüreğine koymak, kin beslemek

xo zeri ra vetenı-vetış yüreğinden çıkarmak

xo zeri sero heleynayenı-heleynayış yüreğinin üzerinde eritmek

xo zinci kerdenı-kerdış burnuna sokmak

xo zü kerdenı-kerdış birlik olmak

xo kendi, kendini, kendisi

xoca bı hocaydı

xoca hızır hızır aleyhiselam

xoca 1-müslümanlükta din görevlisi, imam, 2-öğretmen

xocacinı kerdenı-kerdış hocacılık yapmak

xocacinı hocacılık

xocalığey hocalık

xocay hocalar, öğretmenler

xocaya öğretmendir (dişil)

xocayinı kerdenı-kerdış hocalık yapmak

xocayinı hocalık

xocayo öğretmendir (eril)

xodiyayenı-xodiyayış kendini bulmak, kendini tanımak, kendine gelmek

xoeşt kendini attı

xof gırotenı-gırotış dehşete kapılmak, korkmak

xof pize kewtenı-kewtış içine korku düşmek, kuşkulanmak

xof zere kewtenı-kewtış içine korku düşmek, kuşkulanmak

xof korku, dehşet

xofa korkuyla, dehşetle

xofê tersi fınê kewto cı pize ölüm korkusu içine düştü

xofi korkular, dehşetler

xofinı korkulu durum, dehşetli an

xoflı (haşmed) korkunç, korkulur, dehşetli, hoflu

xofnayenı-xofnayış korkutmak, dehşete kaptırmak

xofın korkulu, dehşetli

xoş (Far) beğenilen, duyguları okşayan, zevk veren

xoş bêş hoş beş etmek

xoşaw hoşav

xoşawa mışmışan kaysı hoşafı

xoşawa xewxan şeftali hoşafı

xoşawi dı hoşafta

xoşawi ra hoşaftan

xoşawi vıraştenı-vıraştış hoşaf yapmak

xoşawi hoşaf, komposto

xoşawiya mışmışan kaysi hoşafı

xoşawı hoşaf, şeker şurubunda kaynatılmış meyve ve suyu

xoşawın hoşaflı

xoşbeş kerdenı-kerdış hoşbeş etmek

xoşbêş hal hatır sorma

xoşbeş hatır sormak amaciyle sarfedilen ilk sözcükler

xoşnüt (Far) bir şey veya kimseden memnun olan, yakınması olmayan

xoşnütey hoşnutluk

xoşnütinı hoşnutluk

xoşsohbet (Far) güzel ve tatlı konuşan kimse

xoşıdênayenı-xoşıdênayış 1-kuşanmak, 2-müsabaka, 3-kendini direnmeye hazırlamak

xoşıdênayoğ kendini direnmeye hazırlayan kimse

xogada kenndini çektirdi

xohesiya 1-uyandı, ayıktı, 2-kendine geldi

xohesiyayenı-xohesiyayış 1-uyanmak, 2- farkına varmak, kendine gelmek vb

xohesyayen uyanmak, kendine gelmek, ileriyi görmek

xoidarekerdeney kendi kendini idare etme durumu

xoidarekerdenı-xoidarekerdış kendi kendini idare etmek

xoidarekerdoğ kendi kendini idare eden kimse

xoidarenêkerdeney kendi kendini idare edememe durumu

xoja bı hocaydı

xoja hızır hızır aleyhiselam

xoja 1-müslümanlükta din görevlisi, imam, 2-öğretmen

xojacinı kerdenı-kerdış hocacılık yapmak

xojacinı hocacılık

xojalığey hocalık

xojay hocalar, öğretmenler

xojaya öğretmendir (dişil)

xojayinı kerdenı-kerdış hocalık yapmak

xojayinı hocalık

xojayo öğretmendir (eril)

xojiv to rê ne mutlu sana

xojiv ne mutlu

xokava (bileheq) boşuna

xokava şı boşuna gitti

xokıştenı-xokıştış kendini öldürmek, intihar etmek

xol eştenı-eştış gol atmak

xol werdenı-werdış gol yemek

xol gol

xonça masa

xonçeri hançer, kama

xonêhesiya 1-uyanmadı, ayıkmadı, 2-kendine gelemedi

xoniyeşt kendini atmadı

xopakuwa çarpışayım

xopan 1-harabe, yıkık, yıkılmış, terkedilmiş, 2-sürülmemiş veya sürülemiyen tarla, 3-ürünü alınmış küçük yamaçlı tarla, bağ, bostan

xopani 1-harabeler, 2-sürülmemiş tarlalar

xopay yayan

xopay şı yayan gitti

xopaykerdenı-kerdış giymak (ayağa giymek)

xopey arka, arkada, arkasına

xora ame zaten geldi, kendine geldi

xora antenı-antış başına çekmek

xora bêaro zaten arsızdır

xora bêedebo zaten edepsizdir

xora bıyayenı-bıyayış kendinden vaz geçmek

xora da bı giymişti

xora dayê giyiyordu

xora dayenı-dayış giyinmek, giymek

xora dayo giymiş

xora düri vıstenı-vıstış kendinden uzaklaştırmak

xora nêvinena kendimde bulamam, yapamam, edemem anlamında

xora vetenı-vetış çıkarmak, kendinden çıkarmak

xora xora kendi kendine, herkes kendine, kendinden

xora 1-kendi kendinden, kendinden, 2-tabi, elbete, zaten

xoracêr kendinden aşağı

xoracor kendinden yukarı

xorada giydi

xoradabı giymişti

xoradano giyiyor

xoradayoğ giyen, giyici

xoradı giy

xoraşıt üzerinde yıkadı

xoramedı giyme

xoravêrd kendinden geçti, bayıldı

xoravet soydu, çıkardı

xorayenı-xorayış horlamak, hırlamak, bögürmek

xori aşanayenı-aşanayış derin kazmak

xori bıyayenı-bıyayış derin olmak

xori dı derinde

xori kendenı-kendış derin kazmak, deşmek, derinleştirmek

xori kewtenı-kewtış derine düşmek, dalmak

xori nêkerdenı-nêkerdış derinleştirmemek

xori niyo derin değildir

xori ra derinden

xori war şiyayenı-şiyayış derine batmak

xori xori fıkıryayenı-fıkıryayış derin derin düşünmek

xori xori derin derin

xori derin

xoribı derindı

xoriniyo derin değildir

xoriyan derinlerini

xoriyana derinleriyle

xoriyêr daha derin

xoriyêri daha daha derin

xoriyey derinlik

xoriyeya cı derinliği

xoriyinı derinlik

xoriyo derindir

xormaçık vartoda bir alevi Zaza aşireti

xoro bıyayenı-bıyayış kendini kaşımak, çırmalamak

xoro kerdenı-kerdış kendine dökmek, yıkanmak

xoro warkerdenı-warkerdış kendine batırmak

xorotoğ kendini satan

xort bı gençtı, delikanlıydı

xort 1-genç, delikanlı, 2-er kişi, yiğit

xorta gençtir, yetişkindir (dişil)

xortan gençleri, delikanlıları

xortaney gençlik dönemi, delikanlılık dönemi, gençlik yılları

xortaneya mı gençliğim

xortaneyda xo dı gençliğinde

xortaneyda xo ra ma çiyê fahm nêkerd gençliğimizden biz bir şey anlamadık

xortey dı gençlikte

xortey gençlik, delikanlılık dönemi

xorteyda xo dı gençliğinde

xorti gençler, delikanlılar

xortinı gençlik, delikanlılık dönemi

xortna bir genç daha

xorto gençtir, delikanlıdır (eril)

xortı yetişkin, delikanlı, genç (dişil)

xortım hortum

xortımê awı su hortumu

xortımê fili fil hortumu

xortımê talazokı çöl fırtınasında doğam hortum

xortımey hortumculuk

xortımın hortumlu

xorüm iri ot burması

xorı bı derindi

xorı dı derinde

xorı ra derinden

xorı derin

xorın derin

xorıyêr daha derin

xorıyêri daha daha derin

xorıyey derinlik

xorıyın derin, daha derin

xos-bês hoş beş

xosawi hoşaf

xoser biyayeney bağımsız olmak, özgür olmak

xoser eştenı-eştış üzerine atlamak, üzerine atmak, örtünmek

xoser gırotenı-gırotış üzerine almak, göcenmek

xoser kerdenı-kerdış 1-başından dahf etmek, 2-başına dökmek, içmek

xoser megi kendi üstüne alma, alınma

xoser 1-dinç, sıhatlı, sağlıklı, göcü ve takatı yerinde olan, 2-kendi kendine, kendi başına buyruk olan, bağımsız, özgür, serbest

xoseran kendi başına veya buyruk olanlarını

xoserbiyayan bağımsız veya özgür olanları

xoserbiyayê özgür olsaydım

xoserbiyayeney özgür veya bağımsız olma durumu

xoserbiyayenı-biyayış özgür olmak, kendi kendini idare etmek, serbest olmak

xoserbıyaye dinç olma, sağlıklı, sıhatlı olma, gücü takatı yerinde olma

xoserbıyayeney serbestlik, özgürlük, kendi kendini idare etme durumu

xoserbıyayenı-bıyayış özgür olmak, kendi kendini idare etmek, serbest olmak

xoserey 1-bağımsız veya özgür olma durumu, 2-halen genç olma durumu

xosernêbiyayeney bağımsız olmama durumu

xosero 1-bağımsızdır, 2-halen dinçtir, üstündedir

xoseroyo halen gençtir anlamında

xosınasnayenı-sınasnayış kendini tanımak, kendini bilmek, kimliğine sahip olmak

xover berdenı-berdış önünden götürmek, sürüklemek

xover bıdı dayan, diren

xover da dayandı, direndi

xover daye direnen, dayanan

xover dayeney direnme, dayanma durumu 

xover dayenı-dayış direnmek, çabalamak, dayanmak, yapmaya çalışmak, mücadele etmek

xover dayoğ direnen, mücadele eden kimse

xover şanayenı-şanayış kendine dayamak, tutunmak, önüne katmak, kendine destek etmek

xover nêda direnemedı

xover nêdayenı-nêdayış direnememek

xover sanayenı-sanayış önüne katmak, kendine destek etmek

xover vatenı-vatış sayıklamak, kendi kendine konuşmak

xover wınyayenı-wınyayış önüne bakmak, başını önüne eğmek

xover 1-kendi kendine, 2-ön, önde, önünde

xoverda direndi

xoverşanı destek yap, önüne destek et

xovernêdayeney direnememek

xovira kerd unuttu

xowardayinı kerdenı-kerdış hovardalık yapmak

xowardayinı hovardalık

xowarde bıyayenı-bıyayış hovarda olmak

xowarde hovarda

xowf gırotenı-gırotış ürpermek, kormak

xowf korkma, ürperme

xows veli, kurtarıcı evliya, görünmeyen melek

xowxêrı şeftali ağacı

xowxı şeftali

xoğê bir şeftali

xoğêrı şeftali ağacı

xoğoidarekerdenı-xoğoidarekerdış kendi kendini idare etmek

xoğoidarekerdoğ kendi kendini idare eden kimse

xoğı 1-şeftali, 2-bir bayan ismi

xoya şiya kendimden geçtim, bayıldım

xoya şiyayenı-şiyayış bayılmak, kendinden geçmek

xoya şiyayoğ kendinden geçen, bayılan kimse

xoya şiyo bayılmış, kendinden geçmiş

xoya şı bı bayılmıştı, kendinden geçmişti

xoya şı bayıldı, uyudu, kendinden geçti

xoya şıyayenı-şıyayış kendinden geçmek, bayılmak

xoya kı kendine tak

xoya nayenı-nayış 1-kendine sıkmak, 2-kendine takmak

xoya nayoğ kendine sıkan kimse

xoya kendisiyle, beraberinde, birlikte

xoyana kendime takayım

xoyanê 1-kendine taksalar, 2-kendine sıksalar

xoz (xenzir) domuz

xozan 1-domuzları, eve yakın bor tarla, 3-ozan, ses sanatçısı

xozê bındê erdi yer altında yaşayan bir kurtcuk

xozek bitki ve sebze fidelerini kökten koparan, kesen küçük bir hayvan (dana burnu kurdu)

xozey mekı domuzluk etme

xozey domuzluk

xozi domuzlar

xozig bıyayenı-xozig bıyayış kambur olmak, kamburlaşmak

xozig kı kamburlaştır

xozig kambur, beli eğri olan

xozigı ağaçları içinde yakıp kömür eden kömür çukuru, ocağı

xozigın kamburlu

xozigıno kamburludur

xozik bıyayenı-bıyayış kambur olmak, kamburlaşmak

xozik kambur

xozikey kamburluk

xoziko kamburdur

xozikın kambur olma durumu, kamburlu

xozinı mekı domuzluk etme

xozinı domuzluk

xozmew-xozmewı asma ağaçlarına sarılan, dolanan zararlı bir bitki

xozı dişi domuz

xozık kambur

xü gırotenı-gırotış huy almak, ahlak edinmek

xü kerdenı-kerdış huy edinmek, ahlak edinmek

xü ra dayenı-dayış giyinmek

xü u ahlaq jew niyo huy ve ahlak bir değildir

xü-xüy ahlak, alışkanlık, mizaç

xüdbin kötümser

xüendi dönür

xümarbaz kumarcı

xümarbazey kumarcılık

xümarbazinı kumarcılık

xür kerdenı-kerdış yerden çekmek, sürüklemek

xürayenı-xürayış horlamak

xürayoğ horlayan

xürbet (Ar) gurbet

xürda işe yarayamiyacak derecede bozulup sakatlanmış, zarar görmüş

xürdaci hurdacı

xürdacılığey hurdacılık

xürdahaş (Far) onarılamayacak biçimde kırılıp parçalanmış, paramparça

xürdavan hurdaci

xürma (Far) hurma ağacının yemişi

xürmalıx hurma bahçesi veya hurma ağacı çok olan yer

xürmayêr hurma ağacı

xürmey hurmalar

xürür (Ar) gurur

xürürın gururlu

xüsüs (Ar) özellik, mahsus

xüsüsi (Ar) özel, özel olarak, özel biçimde

xüsüsiyet (Ar) özellik

xüsüsiyo özeldir

xütbe (Ar) cuma ve bayram namazlarında minberde okunan dua ve öğüt

xütbe dayenı-dayış hutbe vermek

xütık bozmaca

xüy cı ahlakı, mizacı, huyu

xüy u ahlaqê cı pê nêtepşeno huy ve ahlakı birbirini tutmiyor

xüy huy, ahlak, insanın yaradılış ve ruh özelliklerinin bütünü, mizaç, tabiat, iç güdü durumunu almış alışkanlık

xüya şiyayenı-şiyayış bayılmak

xüyo pis gıroto kötü huy almış

xüyo pis kötü huy

xüyo rınd iyi huy

xüyo xırab kötü huy

xüysız huyu iyi olmayan, geçimsiz

xüyın huylu, ahlaklı

xüz bıyayenı-bıyayış kaymak, yerden sürüklenmek

xüz kerdoğ sürükleyen, yerden çeken

xüz 1-kambur, 2-domuz, 3-sürükleme, yerden çekme, kaydırma

xu amyayenı-amyayış kendine gelmek, ayıkmak, ayılmak

xu amyayoğ kendine gelen, ayılan kimse

xu ant pêser toparlandı

xu antenı-antış 1-kendini çektirmek, 2-kavga etmek için ileriye atılmak, dikleşmek, birine hucum etmeye kalkışmak, 3-üstüne çekmek, üstünü örtmek, 4-giyinmek, 5-kaba olarak, "kendini çektirmek, kötü ilişkide bulunmak)

xu antoğ 1-kendini çektiren, 2-geri çekilen

xu asnawı mısna kendine yüzme öğretı, yüzmeyi öğrendi

xu aver dayenı-dayış 1-direnmek, 2-kendini kenara vermek

xu awı miyan eştenı-eştış suya atlamak

xu ban ra eştenı-eştış kendini damdan atmak

xu bellay ra pawıtenı-pawıtış kendini bellalardan korumak

xu bellay ver şanayenı-şanayış bellalara gögüs germek, karşı koymak

xu bendê cı dayenı-dayış kollamak, izleyip gözetlemek

xu berz diyayenı-diyayış kendini yüksek, üstün görmek, havalı olmak

xu berz kerdenı-kerdış kendini dikleştirmek

xu berz ra eştenı-eştış kendini yüksekten atmak

xu berz tepıştenı-tepıştış kendini yüksek, üstün tutmak

xu berzindı ronayenı-ronayış başucuna indirme, başucuna koymak

xu beyan kerd kendini açığa vurdu, beyan etti

xu bı xu bıyayenı-bıyayış kendi kendine olmak, yeşermek, bitmek

xu bı xu karê xo keno kendi kendine kendi işini yapiyor

xu bı xu kerd xo kendisi kendine etti

xu bı xu kerdenı-kerdış kendi kendine yapmak

xu bı xu kewti pê kendi kendilerine birbirine düştüler

xu bı xu qısey kerdenı-kerdış kendi kendine konuşmak

xu bı xu vıraştenı-vıraştış kendi kendine yapmak

xu bı xu vıraziyayenı-vıraziyayış kendi kendine yapılmak

xu bı xu werdenı-werdış kendi kendine yemek

xu bı xu xura dayenı-dayış kendi kendine giymek

xu bı xu xura vetenı-vetış kendi kendine kendinden çıkarmak

xu bı xu, xu qedinayenı-qedinayış kendi kendini bitirmek

xu bı xu kendi kendine, kendileri

xu bıgi kendini tut, kendine hakim ol

xu bın dı fetısna altında boğdu

xu bın gırotenı-gırotış altına almak

xu bındı kerdenı-kerdış altına sıçmak, altına pislemek

xu çekerd kendini attı

xu çekerdenı-çekerdış kendini atmak, atlamak

xu çekerdoğ atlayan

xu çeng kerd kendini bir araya topladı, büzüldü

xu cêr eştenı-eştış kendini aşağiya atmak

xu cêra vinayenı-vinayış kendinden aşağı görmek, küçümsemek

xu cerbnayenı-cerbnayış kendisini denemek

xu cerıbna kendini denedi

xu cerıbnayenı-cerıbnayış kendini sınamak, şansını zorlamak, kendini denemek

xu çewt kerdenı-kerdış kendini eğmek

xu ceza kerdenı-kerdış kendini cezalandırmak, suçlamak

xu çogan ro dayenı-dayış dizine vurmak

xu cor diyayenı-diyayış kendinden yüksek, üstün görmek

xu cı azıknayenı-azıknayış yaslanmak

xu cı eştenı-eştış bahtına sığınmak

xu cı ra düri vıstenı-vıstış karışmamak, ilgilenmemek, uzaklaşmak

xu cı resnayenı-resnayış imdadına, kendisine yetişmek, ulaşmak

xu cı ya tepıştenı-tepıştış kendisini kendisiyle tutmak, güvenmek

xu çım vıstenı-vıstış göze girmek, gözüne vurmak

xu çıma gırotenı-gırotış riske katlanmak, göze almak, gözü kesmek

xu çıma kerdenı-kerdış gözüne kestirmek, hedeflemek

xu cıra pawıtenı kendisinden kendini korumak, sakınmak

xu cıro dayenı-dayış çarpmak

xu da dest kendini elle verdi

xu da kerrey kendini sağırlığa vurdu

xu da koşe kendini kenara verdı, kenara çekildı

xu da miyan ro içine daldı, içine girdi

xu da pey geri çekildı, kendini geriye verdi

xu da ravey ileriye atıldı

xu dara dardakerdenı-dardakerdış kendini ağaca asmak

xu darda kerd kendini astı

xu darda kerdenı-kerdış kendini asmak, intahar etmek

xu dardı kerdenı-kerdış kendini asmak, intahar etmek

xu daznayenı-daznayış kendini üzmek, zahmete sokmak, yormak

xu dest dayenı-dayış kendini elle vermek

xu dest gırotenı-gırotış eline almak, idareyi eline almak, sorumlu olmak

xu dest kerdenı-kerdış 1-eline takmak, 2-eline almak, 3-eline koymak

xu dest ra vetenı-vetış elinden çıkarmak, kaçırmak

xu dest vıstenı-vıstış 1-eline geçirmek, 2-kendini elle düşürmek

xu desta berdenı-berdış elinden götürmek

xu desta dayenı-dayış hizmetinde çalıştırmak

xu destı tepıştenı-tepıştış ellinde tutmak

xu di kendini buldu, kendine geldi 

xu doşi eştenı-eştış omuzuna atmak

xu doşi nayenı-nayış omuzuna almak, omuzuna koymak

xu düzanı dayenı-dayış kendine çeki düzen vermek, kendini süslemek

xu dı ardenı-ardış kendisiyle getirmek, beraberinde getirmek

xu dı belli kerdenı-kerdış farkına varmak, kendinde his etmek

xu dı berdenı-berdış beraberinde götürmek, kendisiyle götürmek

xu dı bıyayenı-bıyayış kendinde olmak, aklı başında olmak

xu dı heleynayenı-heleynayış kendinde eritmek, kendi kendini üzmek

xu dı kerdenı-kerdış altına etmek, tembel olmak

xu dı nımıtenı-nımıtış kendinde saklamak, dışariya verememek

xu dı vinayenı-vinayış kendinde görmek, kendine güvenmek

xu dı kendisinde

xu dıma kaşkerdenı-kaşkerdış arkasından sürüklemek, çekmek

xu dımı ant arkasından çektı

xu dımı antenı-antış arkasından çekmek, sürüklemek

xu dımı kaş kerd arkasından sürükledi

xu dırnayenı-dırnayış kendini yırtmak, bağırıp çağırmak, belengazlık etmek

xu eşkera kerdenı-kerdış ortaya çıkmak, kendini açığa vurmak

xu eşt kendini attı

xu eştenı-eştış atlamak

xu erd eştenı-eştış kendini yere atmak

xu eyan kerdenı-kerdış kendini his etirmek

xu feda keno kendini feda ediyor

xu feda kerd kendini feda etti

xu feda kerdenı-kerdış kendini feda etmek

xu fek gırotenı-gırotış ağzına almak, lafını etmek

xu fek kerdenı-kerdış ağzına koymak

xu fek ra eştenı-eştış ağzından atmak

xu fek ra vetenı-vetış ağzından çıkarmak, ağzından kaçırmak

xu fetısnayenı-fetısnayış kendini boğmak, boğulmak

xu şaş kerd bı kendini şaşırmıştı

xu şaş kerd şaşırdı, kendini şaşırdı,

xu şaş kerdenı-kerdış şaşırmak, paniğe kapılmak, telaşlanmak, deliye dünmek

xu şaş kerdo kendini şaşırmış

xu şaş kerdoğ şaşıran, şaşırıcı

xu şanayenı-şanayış kendini sallamak, yalpalanmak, çalım satmak

xu şıdênayenı-şıdênayış 1-kuşanmak, direnmeye hazır olmak, 2-müsabaka

xu şıt kendini yıkadı

xu şıtenı-şıtış yıkanmak

xu şıtoğ kendini yıkayan

xu germ kerd kendini ısıtı, sıcak etti

xu germ kerd kendini ısıtı

xu germ kerdenı-kerdış kendini ısıtmak, hareket etmek

xu germ tepıştenı-tepıştış kendini sıcak tutmak

xu goş kerdenı-kerdış 1-kulağına takmak, 2-kulağına küpe etmek, 3-laf dinlemek, kulağına koymak

xu gırd diyayenı-diyayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xu gırd vinayenı-vinayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xu gırs diyayenı-diyayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xu gırs vinayenı-vinayış kendini büyük, yüksek görmek, üstün tutmak

xu hêlkerdenı-hêlkerdış kendini sallamak (salıncakta)

xu hermına 1-kendini bozdu, 2-kötüleşti

xu hermınayenı-hermınayış kendini bozmak, kötüleşmek

xu hermıneno 1-kendini bozuyor, 2-kötüleştıriyor

xu herımnayenı-herımnayış kendini bozmak, kötü yolla sapmak

xu hesiya uyandı, kendine geldi, farkına vardı

xu hesnayenı-hesnayış 1-uyandırmak, 2-ayıktırmak

xu hesyayenı-hesyayış 1-uyanmak, 2-kendine gelmek, ayıkmak

xu hetek kendi yanında

xu hetı ra kendi yanından

xu hetı kendi yanında, kendi nezdinde, kendisinin yanında

xu hetıra kendi yanından

xu hewl kerdenı-kerdış kendini iyi göstermek, yağ çekmek

xu ispat kerdenı-kerdış kendini ispatlamak

xu jew kerdenı-kerdış birlik olmak, birleşmek

xu kaş kerdenı-kerdış kendini çekmek, sürüklemek

xu kerd sücdar kendini suclu yaptı

xu kerr kerd kendini sağır etti, sağırlığa vurdu, duymamazlıktan geldi

xu kerr kerdenı-kerdış kendini sağırlığa vurmak, duymamazlıktan gelmek

xu kerr kerdoğ kendini sağırlığa vuran kimse

xu kêse dı kendi kesesinde

xu kêsera kendi kesesinden

xu kisra kendi kesesinden

xu koli nayenı-nayış omuzuna almak

xu kurkerdenı-kerdış traş olmak

xu kutenı-kutış kendine sokmak, batırmak

xu kışt bı kendini öldürmüştü

xu kışt intehar etti, kendini öldürdü

xu kıştenı-kıştış kendini öldürmek, ölesiye dövünme, çalışma, mücadele etme

xu kışto kendini öldürmüş

xu kıştı dayenı-dayış kendini kenara vermek

xu kınar dayenı-dayış kenara çekilmek

xu lal kerdenı-kerdış kendini dilsizliğa vurmak, konuşmamak

xu leqnayenı-leqnayış kendini kıpırdatmak, terpetmek

xu lerzana titredi

xu lerzanayenı-lerzanayış kendini titretmek

xu lerzanayoğ kendini titreten kimse

xu lerzaynayenı-lerzaynayış kendini titretmek

xu lete kerd kendini parçaladı

xu lete kerdoğ kendini parçalayan kimse

xu lete-letey kerdenı-kerdış kendini parçalamak

xu lünayenı-lünayış kendini tepretmek, kıpırdamak, terpenmek, hareket etmek

xu lıngan ra vetenı-vetış ayağından çıkarmak

xu lıngan sero vınderdenı ayakta durmak, direnmek, mücadele etmek

xu lıngan seroyo halen ayaktadır, düşmemiş

xu lıst bı kendini yalamıştı

xu lıst kendini yaladı

xu lıstenı-lıstış kendini yalamak

xu lısto kendini yalamış

xu lıstoğ kendini yalayan kimse

xu mahfeze kerdenı-kerdış kendini korumak, korumaya almak

xu mêra bestenı-bestış belline bağlamak, dolamak, sarmak

xu mêra bestoğ belline bağlayan, dolayan, saran kimse

xu mêra pıştenı-pıştış 1-belline sarmak, dolamak,  2-belline bağlamak

xu mêra pıştoğ belline saran, dolayan, bağlayan kimse

xu merg nayenı-nayış ölü numarası yapmak

xu mesül vinayenı-vinayış kendini sorumlu görmek

xu miyane eştenı-eştış beline almak, yüklenmek

xu mıdafa kerdenı-kerdış kendini savunmak

xu mıhafaza kerdenı-kerdış kendini korumak

xu mıl eştenı-eştış boynuna atmak

xu mıl kerdenı-kerdış boynuna asmak, üstüne almak, boynuna takmak

xu mırd kerd kendini doyurdu

xu mısnayenı-mısnayış kendini alıştırmak, alışmak

xu mıyan dı nımıtenı-nımıtış içlerinde saklamak, gizlemek

xu mıyan dı vatenı-vatış kendi aralarında konuşmak, söylemek

xu mıyanıki nımıtenı-nımıtış kendini gizliden saklamak

xu nêdiyayenı-nêdiyayış kendini görmemek, gün yüzü görmemek

xu nêdyayenı-nêdyayış kendini görmemek, gün yüzü görmemek

xu nêdyayoğ kendini görmeyen, sefa sürmeyen

xu nina kendine gelmiyor, ayıkmiyor

xu nüştenı mısna kendine yazma öğrendi, yazmayı öğrendi

xu numıtenı-numıtış kendini saklamak

xu nımıtenı-nımıtış kendini gizlemek

xu pa dardakerdenı-kerdış kendini onunla asmak

xu pa şanayenı-şanayış kendini onunla sallamak

xu pa hêlkerdenı-kerdış kendini onunla sallamak (salıncak)

xu pa kuwa çarpışayım

xu pa tepıştenı-tepıştış tutunmak, kendisiyle kendini tutmak

xu pa xapeyneyenı-xapeynayış kendini onunla oyalamak

xu paşti eştenı-eştış sırtına yüklemek, taşımak

xu paşti kerdenı-kerdış sırtlamak, sırtına almak

xu paşti nayenı-nayış sırtına almak, sırtlamak

xu pak kerd kendini temizledı

xu parçe kerdenı-kerdış kendini parçalamak, kendini kaşımak

xu pay kerdenı-kerdış ayağına giymek

xu pay kerdoğ ayağına giyen kimse

xu pay ra vetenı-vetış ayağından çıkarmak

xu pede vıradayenı-vıradayış 1-kendini koyvermek, 2-suda gitmek, 3-kendini içine bırakmak

xu pêlan ver eştenı-eştış kendini dalgaların önüne atmak, bırakmak

xu pêser antenı-antış kendisini kendine çekmek, toparlanmak

xu pêser ardenı-ardış toparlanmak, büzülmek

xu pêser eştenı-eştış birbirinin üzerine atlamak

xu pêt kerdenı-kerdış kendini sıkı tutmak, metin olmak, sıkı durmak, dişini sıkmak, dayanmak

xu pêt kerdoğ kendini sıkı tutan, metin olan, dayanan kimse

xu pey dı ronayenı-ronayış arkasında indirmek

xu pey dı verdayenı-verdayış arkasında bırakmak, geride bırakmak

xu pey eştenı-eştış 1-arkasına atmak, arkasında bindirmek, gizlemek, arkasında herhangi bir hayvana bindirmek, 2-sahip çıkmak

xu pey ra cı resnayenı-resnayenı arkasından yetişmek

xu pey weynayenı-wınyayış arkasına bakmak

xu pey wınya arkasına baktı

xu pey wınyayenı-wınyayış arkasına bakmak

xu pey arkana, arkasına, arka

xu pêya dıskınayenı-dıskınayış birbirine yapışmak

xu pil diyayenı-diyayış kendini büyük, yaşlı görmek

xu pil vinayenı-vinayış kendini büyük görmek, yaşlı görmek

xu pis kerd kendini pis etti, rezil etti

xu pis kerdenı-kerdış kendini pis etmek, rezil etmek

xu pis kerdoğ kendini pis eden, rezil eden kimse

xu pize dı vatenı-vatış içinden söylenmek

xu pize kerdenı-kerdış karnına koymak, kin bağlamak, dert edinmek, kin götmek

xu pize ra vetenı-vetış karnından çıkarmak, içinden dışariya vermek, içini boşatmak

xu po kerdenı-kerdış bulaşmak, girişmek, başlamak

xu posanayenı-posanayış kendine ümit vermek, ümitlenmek

xu pışt kendini sardı

xu pıloğnayenı-pıloğnayış kendini sıkmak

xu pıloznayenı-pıloznayış kendini büzmek, kendini sıkmak

xu pıra kerdenı-kerdış girişmek, içine dalmak

xu pıra pıştenı-pıştış kendisine sarılmak, dolanmak

xu pıro cerıbna kendisinde kendini denedi

xu pıstın dı nımıtenı-nımıtış koynunda saklamak

xu pıstın kerdenı-kerdış koynuna koymak, koynuna bırakmak

xu qahrnayenı-qahrnayış kendini üzmek

xu qenı ser ronıştenı göt üstü oturmak, dersini almak

xu qol kerdenı-kerdış koluna takmak

xu qıj vinayenı-vinayış kendini küçük görmek

xu qırüncık kerdenı-kerdış kendini çımdıklemek

xu ra abırnı kendinden ayır

xu ra bêaro zaten arsızdır

xu ra bêedebo zaten edepsizdir

xu ra bışermayı kendinden utan

xu ra bıhesıbnı kendinden say

xu ra bıvêra kendimden geçeyim

xu ra düri finı kendinden uzaklaştır

xu ra düri vıstenı-vıstış kendinden uzaklaştırmak

xu ra düri kendinden uzak

xu ra eştenı-eştış üzerinden atmak

xu ra şife kerdenı-kerdış kendinden şöphelenmek, kuşkulanmak

xu ra şı zaten gitti, kendinden gitti

xu ra geyrayenı-geyrayış üstünü aramak

xu ra hes keno kendini seviyor, kendine bakiyor

xu ra hes kerdenı-kerdış bakımına düşkün olmak, kendi kendini sevmek, kendine bakmak

xu ra hesıbnayenı-hesıbnayış kendinden saymak

xu ra kerdenı-kerdış kendine batırmak

xu ra nêvinayenı-nêvinayış kendinden görmemek, üşenmek

xu ra pers kerd kendinden sordu

xu ra pıştenı-pıştış kendine sarmak

xu ra qahryayenı-qahryayış kendinden kızmak, kendini azarlamak

xu ra ravêrdenı-ravêrdış kendinden geçmek, mest olmak

xu ra razi bıyayenı-bıyayış kendinden razı olmak

xu ra remayenı-remayış kendinden kaçmak, kendini cezalandırmak

xu ra vêrdenı-vêrdış kendinden geçmek, bayılmak, mest olmak

xu ra vetenı-vetış kendinden çıkarmak, soymak, kendini çıplak etmek, soyunmak, elbisesini çıkarmak

xu ra vinayenı üşenmemek, gönülden yapmak, kendinden görmek

xu ra vıni biyo zaten kaybolmuş

xu ra wıniyo zaten öyledir

xu ra kendiliğinden, kendinden, kendisinden, zaten, kendine

xu ragêrenı-ragêrış ellini tutmak, sinirine hakim olmak

xu ragirenı-ragirış ellini tutmak, sinirine hakim olmak

xu ragırotenı-ragırotış kendini tutmak, sabretmek

xu ravey berd (kendini) ilerletı

xu ravey berdenı-berdış kendini ilerletmek

xu ravey dayenı-dayış kendini öne çıkarmak

xu rê abırnı kendine ayır

xu rê awı şımıtenı-şımıtış kendine su içmek

xu rê bar kerdenı-kerdış kendine dert edinmek, içine koymak, yüklenmek, kendine yük etmek, umursamak, dert etmek

xu rê berı kendine götür

xu rê bıçinı kendine biç

xu rê çinayenı-çinayış kendine biçmek

xu rê çineno kendine biçiyor

xu rê çına herinayenı-herinayış (kendine) elbise satın almak

xu rê çırayneno otlatiyor

xu rê derd kerdenı-kerdış kendine dert etmek, içine koymak, özülmek

xu rê şami vıraştenı-vıraştış (kendine) yemek pişirmek

xu rê şiyayenı-şiyayış başını alıp gitmek

xu rê goştareya radyoy kerdenı-kerdış (kendine) radyo dinlemek

xu rê gırotenı-gırotış kendisine almak

xu rê gırotoğ kendisine alan

xu rê hewn diyayenı-diyayış hayal görmek, rüya görmek

xu rê keder kerdenı-kerdış özülmek, kendine dert edinmek

xu rê koli werdikerdenı (kendine) odun kesmek, parçalamak, ufatmak

xu rê nan pewtenı-pewtış (kendine) ekmek pişirmek

xu rê paşti diyayenı kendine arka bulmak

xu rê pajeno kendine kaşiyor, kabuğunu soyuyor

xu rê pali kerdenı-kerdış (kendine) ekin biçmek

xu rê pür keno kendine kaşiyor, kabuğunu soyuyor

xu rê roce tepıştenı-tepıştış kendine oruç tutmak

xu rê sükı şiyayenı-şiyayış (kendine) şehre gitmek

xu rê televizyon wınyayenı-wınyayış (kendine) televizyona bakmak

xu rê waneno (kendine) okuyor

xu rê warway geyrayenı-geyrayış (kendine) yalın ayak gezmek

xu rê weçineno kendine seçiyor

xu rê weno kendine yiyor

xu rê werd werdenı-werdış kendine yemek yemek

xu rê wext ravêrdenı-ravêrdış vakit geçirmek, vakit doldurmak

xu rê wınêno kendine bakiyor

xu rê kendine, kendisine, kendisi için

xu rehat kerdenı-kerdış kendini rahat etmek, içini dökmek

xu resnayenı-resnayış kendini yetiştirmek, ilerletmek

xu rezil kerdenı-kerdış kendini rezil etmek

xu ri sawıtenı-sawıtış yüzüne sürmek, yüzüne bulaştırmak

xu ro dayenı-dayış kendine vurmak

xu ro kerdenı-kerdış kendine dökmek, başına dökmek

xu ro kendine

xu roşana kendini sirkeledi

xu roşanayê kendini sirkeliyordu

xu roşanayenı-roşanayış kendini sirkelemek

xu ronayenı-ronayış 1-alçalmak, 2-kendini indirmek, tenezül etmek, 3-boyun eğmek, eğilmek, eyvellah etmek

xu rot kendini sattı

xu rotenı-rotış kendini satmak

xu rotoğ kendini satan

xu rüçıknayenı-rüçıknayış kendini yolmak, üstünü başını yırtmak

xu rüt kerdenı-kerdış 1-başını açmak, 2-çıplak olmak, soyunmak 3-saçını kesmek

xu rıhat kerdenı-kerdış rahatlanmak, içini boşaltmak

xu rıhat nêverdayenı-nêverdayış kendini rahat bırakmamak

xu rınyayenı-rınyayış kendini beğenmek

xu safi kerdenı-kerdış kurtulmak, temize çıkmak, kendini siyirmak

xu saqero dayenı-dayış dizini dövmek, dizine vurmak

xu sas kerdenı-kerdış kendini şaşırmak, deliye dönmek

xu ser antenı-antış üzerine çekmek, cinsel ilişkide bulunmak, kendini çektirmek

xu ser bıyayenı-bıyayış dinç olmak, sağlığı yerinde olmak

xu ser dahf kerdenı-kerdış başından savmak, dahfetmek

xu ser darıtenı-darıtış kendine yüklemek, yükünü ağır etmek, yığmak

xu ser dı çekerdenı-çekerdış üzerinden atmak

xu ser dı eştenı-eştış üstünden atmak, üzerinden atmak

xu ser eştenı-eştış üzerine atlamak, üzerine atmak, örtünmek

xu ser gırotenı-gırotış üstüne almak, üstlenmek

xu ser kerdenı-kerdış 1-başından atmak, 2-kendi başına yapmak, 3-başından savmak, 4-başına dikmek, içmek, kafaya dikmek, başından aşırmak

xu ser nayenı-nayış 1-kendini feda edip yollundan gitmek, 2-üzerine almak, 3-başına koymak, başına giymek

xu ser 1-dinç, 2-özgür, serbest, kendi kendini yöneten, 3-kendi başına

xu sera dahf kerê üzerinden dahf et

xu sera eştenı-eştış kendi üstünden atmak, üzerinden atmak, üzerinden atlamak

xu sere nayenı-nayış başına takmak (şapka vb)

xu sere ra daf kerdenı-kerdış başından def etmek

xu sere ra vetenı-vetış kendi kafasından çıkarmak, uydurmak

xu sere ra kendi başına

xu sere ro dayenı-dayış başına vurmak, yaptığından pişman olmak

xu seri kerdenı-kerdış kendi başına yapmak

xu seri ser gırotenı-gırotış kullak asmamak, ihmal etmek

xu seri ser nayenı-nayış başına koymak, baş tacı yapmak, değer vermek

xu seri 1-kendi başına, 2-bağımsız

xu sero ispat kerdenı-kerdış üzerine ispatlamak

xu sero kıştenı-kıştış üzerinde ölmek, çok sevmek, aşırı düşkün olmak

xu sero vınderdenı-vınderdış 1-kendine bakmak, 2-üzerinde durmak, 3-direnmek

xu seroyo halen düşmemiş, üzerindedir, gezebiliyor, çalışabiliyor

xu sücdar vet kendini suçlu çıkardı

xu sükı resnayenı (kendini) şehre yetiştirmek

xu tadayenı-tadayış dönmek, kendini çevirmek, sözünü yemek, caymak

xu taşıtenı-taşıtış traş olmak

xu tecrube kerdenı-kerdış kendini sınamak, denemek

xu teniya hesıbnayenı-hesıbnayış yalnız kendini hesaplamak

xu tepey dayenı-dayış geri çekilmek

xu tepiya dayenı-dayış geri çekilmek, vaz geçmek

xu tepıştenı-tepıştış kendine hakim olmak, kendini tutmak

xu tewna kendini incitti

xu tewnayenı-tewnayış kendini incitmek

xu tiji ver nayenı güneşlenmek

xu to sero vineno kendini senden üstün gürüyor

xu tıra kerdenı-kerdış içine dalmak, içine girmek, araya sokulmak

xu vay dayenı-dayış kendini salamak, hava atmak, çalım satmak, yellenmek

xu veşnayenı-veşnayış kendini yakmak

xu veng kerdenı-kerdış 1-abdestini yapmak, büyük su dökmek, 2-içini boşatmak, içini dökmek

xu ver dayenı-dayış direnmek, mücadele etmek

xu ver eştenı-eştış kendini önüne atmak, ileri atılmak

xu ver şanayenı-şanayış önüne dayamak, destek etmek, önüne katmak

xu ver vatenı-vatış sayıklamak

xu ver vıstenı-vıstış önüne katmak

xu ver weynayenı-wınyayış önüne bakmak

xu ver wınyayenı-wınyayış önüne bakmak, başı öne eğmek

xu ver wınyayenı-wınyayış önüne bakmak

xu ver 1-ön, öne, önüne, 2-direnmek, dayanmak, 3-kendiliğinden, kendi kendine,

xu vera nayenı-nayış kendine siper etmek, önüne almak

xu vera vatenı-vatış kendiliğinden söylemek, kendi tarafından çıkarmak

xu vera kendi tarafından, kendiliğinden, kendi adına

xu veran kerdenı-kerdış soyunmak, çıplak olmak

xu verda cı saldırmak, kendisine saldırdı

xu verdim kı kendini yüzükoyun et

xu vero çarnayenı-çarnayış kendi önünde dolaştırmak, birine yalvarmak, önünde dolaşmak, kendine mühtaç etirip, yalvartırmak

xu vero ronayenı-ronayış kendi önüne indirmek

xu vero vınderdenı-vınderdış kendine bakmak, kendini beslemek

xu vero önüne

xu verra dayenı-dayış kendi yerine vermek

xu verra eştenı-eştış kendi tarafından atmak, yalan veya palavra atmak

xu verra nayenı-nayış önüne siper etmek, önüne almak

xu verra vatenı-vatış kendi tarafından söylemek, uydurmak

xu verra vetenı vetış kendi kendine çıkarmak, söylemek

xu verra kendi yerine

xu vet pak kendini temize çıkardı

xu vira keno unutuyor

xu vira kerd bı unutmuştu

xu vira kerd unuttu

xu vira kerdenı-kerdış 1-unutmak, 2-kendiden geçmek

xu viri ardenı-ardış hatırlamak, hatırına gelmek

xu viri dı tepıştenı-tepıştış aklında tutmak

xu vıni kerdenı-kerdış kendini kaybetmek, kendinden geçmek

xu vıran kerd kendini çıplak etti

xu vıran kerdenı-kerdış kendini çıplak etmek, soyunmak, üstünü başını soymak

xu vıran verdayenı-verdayış kendini çıplak bırakmak, çıplak olmak

xu vırarı kerdenı-kerdış kucaklamak

xu war kerd aşağiya indi

xu war ro dayenı-dayış yüksek bir yerden kendini aşağiya düşürmek

xu wedardenı-wedardış kendine yüklemek

xu weş kerdenı-kerdış 1-kendisini iyileştirmek, 2-kendisini güzelleştirmek

xu wendenı-wendış kendini okumak, tartıp biçmek

xu werd kendini yedi, yiyip bitirdi,

xu werdenı-werdış kendini yemek, kudurmak, kendini yiyip bitirmek

xu werdi vinayenı-vinayış kendini küçük görmek, zavalı his etmek

xu werte dı nımıtenı-nımıtış aralarında saklamak

xu werte dı vıni kerdenı-kerdış aralarında kaybetmek

xu werte eştenı-eştış kendini ortaya atmak, her şeye müdahale etmek

xu wırênayenı-wırênayış kendini kaşımak

xu wırinayenı-wırinayış kendini kaşımak

xu xembılnayenı-xembılnayış kendini süslemek, çeki düzen vermek

xu xemılnayenı-xemılnayış kendini süslemek, düzene vermek

xu xij kerd kendini kaydırdı, kaydı

xu xijkerdenı-kerdış kendini kaydırmak

xu xuz kerdenı-kerdış kaymak

xu xıj kerdenı-kerdış kaymak

xu xırab kerdenı-kerdış kendini kötü etmek, kötü duruma düşürmek

xu xırab vetenı-vetış kendini kötü çıkarmak, kendini kötü görmek

xu ya berdenı-berdış kendisiyle götürmek

xu ya şiyaye kendinden geçmiş olan, bayılmış olan

xu ya şiyayenı-şiyayış uyumak, kendinden geçmek, bayılmak

xu ya şiyayoğ bayılan, kendinden geçen

xu ya şı bayıldı, uyudu

xu ya şıyayenı-şıyayış bayılmak, dalmak, uyumak

xu ya hesab kı kendinle hesapla

xu ya menı kendine sıkma (silah vb)

xu ya mıqayese bıkı kendinle mükayese et

xu ya nayenı-nayış kendi kendine silah sıkmak, kendine takmak

xu ya piya amorı kendinle birlikte say

xu ya rezil kerdenı-kerdış kendisiyle rezil etmek

xu ya kendisiyle, kendi kendine

xu yê kendisinin

xu zanayenı-zanayış kendini bilmek, kendini tanımak, kimliğini bilmek

xu zelal kerdenı-kerdış kendini açığa, temize çıkarmak

xu zere eştenı-eştış kendini içeriye atmak

xu zeri kerdenı-kerdış yüreğine koymak, kin beslemek

xu zeri ra vetenı-vetış yüreğinden çıkarmak

xu zeri sero heleynayenı-heleynayış yüreğinin üzerinde eritmek

xu zinci kerdenı-kerdış burnuna sokmak

xu zü kerdenı-kerdış birlik olmak

xu kendi, kendini, kendisi

xudukıno huylandırıcıdır, gocunduruyor

xudışıkiya utandı, bozuldu, kırıldı

xudık biyayenı-biyayış huylandırıcı olmak, gıdıklayıcı olmak

xudık huylandırıcı, gıdıklayıcı, kıcık, gocundurucu, huylanma, zor (bir şey batar gibi olmak), rahatsız edici

xudıka na qolıkı kıcıktır bu gömlek (batiyor)

xudıko mı rê o şı zordur bana onun gitmesi

xudıko 1-huylandırıcıdır, gocundurucudur, 2-zordur

xudıkın huylandırıcı, gıdıklayıcı, gocundurucu

xuş xuş kerdenı-kerdış hışırdamak, hışırtı veya hışıltı sesini çıkarmak

xuş xuş 1-akan suyun sesi, 2-kuru otlar içerisinde yürüyen cisimlerin ayak sesleri, 3-yılanın hüşültüsü vb

xuş hışırtı, şarıltı, cıvık şeylerin dökülme sesi

xuşa hışırdadı

xuşayenı-xuşayış hışırdamak, hışıldamak

xuşeno hışırtı sesi geliyor, hışırtıyor

xuşş hışırtı, şırıltı sesi (yılan kuru otlar arasında yürürken çıkardığı ses)

xuşşi hışırtı sesi (suyun akmasından veya yılanın yürümesinden çıkan ses)

xuşi hışıltı sesi (suyun akmasından veya yılanın yürümesinden çıkan ses), hışırtı, kağıt vb şeylerin sürtünmesinden çıkan ses

xuşini vetenı-vetış hışırtı sesini çıkarmak

xuşini hışırtı sesi, hışıltı sesi, şırıltı sesi

xuşt xuşt hışırtı, hışırdama sesi

xuşt 1-birden çıkıp gözler önünde kaybolan hayvanların çıkardığı ses, 2-hançer vb şeyleri maddeni kılıfından çıkarırken çıkan ses, 3-yılan ve benzeri hayvaların birden kaçışı esnasında çıkan ses

xuşti hışırtı ve hışıltı sesini çıkarma durumu

xuşxuş hışıldama

xuşı xuşı hışırtı sesi

xuj bı 1-kaydı, 2-sürüklendi

xuj bıyayenı-bıyayış 1-kaymak, 2-sürüklenmek

xuj keno 1-kaydıriyor, 2-sürükliyor

xuj kerdenı-kerdış 1-kaydırmak, 2-sürüklemek

xuj kerdoğ 1-kaydıran, 2-sürükleyen kimse

xuj 1-kayma, 2-sürüklenme

xul xul akan suyun sesi

xulasa hülasa

xulase 1-özet, fezleke, 2-öz, 3-kısacası, sözün kısası

xulayenı-xulayış gürleme, su gürlemesi, uğultusu

xulk hera geniş nefesli, sabırlı

xulorık 1-küçük ve yuvarlak yapılan içsiz küfte, 2-tahıların içinde yeşeren bir ot çeşidi

xulq nefes, sabır, içtenlikle

xulqdo heraya geniş nefesle, sabırla

xulqê to çend herayo sabrın çoktur, sabırlısın

xulqê to çend tengo nefesin ne kadar dardır, sabrın yoktur

xulxuli içi bozuk, her şeye itiraz eden, şüpheci

xulu-xulı su gürlemesi, su uğultusu

xulık 1-nefes, 2-yutma, yutulma

xulıkneno yutuyor, yudumluyor

xum xum sert meyve, sebze veya başka bir şey yerken çıkarılan ses

xumar kaydayenı-kaydayış kumar oynatmak

xumar kaykerdenı-kaykerdış kumar oynamak

xumar kerdoğ kumarcı, kumar oynayan kimse

xumar kumar

xumarbaz kumarbaz

xumarbazey kumarbazlık

xumarbazinı kumarbazlık

xumarci kumarcı

xumarvan kumarcı, kumar oynatan

xumarxane kumarhane 

xumi pıro gunayenı-gunayış gürleme sesini çıkarmak

xumi 1-gür ve dolu dizgin akan suyun veya depremin çıkardığı ses, 2-sert meyve, sebze veya başka bir şey yerken çıkarılan ses

xumxum görlenen suyun görleme sesi

Xumxumı 1-bir bayan ismi, 2-bir türkü ismi

xumu xuma awa dolu düzgün giden suyun çıkardığı ses

xupay yayan

xur xur 1-gür akan su veya koşuşanların çıkardığı ses, 2-horul horul, horuldama sesi

xura zaten, kendiliğinden

xurayenı-xurayış horlamak

xurbet gurbet

xurbetey gurbet, gurbetlik

xurbetinı gurbetcilik

xurde bi hurda oldu

xurde bıyayenı-bıyayış eskimiş olmak

xurde kerdenı-kerdış eskitmek

xurde 1-eski madden parçaları, 2-parçalanmış, döküntü duruma gelmiş ve işe yaramiyacak derecede bozulup zarar görmüş veya sakatlanmış eşyalar

xurdeci hurdacı

xurdecılığey hurdacılık

xurdehaş (Far) onarılamayacak biçimde kırılıp parçalanmış, paramparça

xurdevan hurdaci

xurdeyinı hurdacılık

xurdeyo hurdadır

xurdeyın hurdalı

xurêl geniş dudaklı, domuz dudaklı

xurena horliyor, hırıldiyor (dişil)

xurenê horluyorlar, hırıldiyorlar

xureno horliyor, hırıldiyor (eril)

xuri kerdenı-kerdış horlamak

xuri horlama, horlama sesi

xurini gürleme sesi, horlama sesi

xuriyayenı-xuriyayış horlamak

xurm xurm salatalık vb şeyleri yerken çıkan ses

xurm salatalık vb şeyleri yerken dişler arasından çıkarılan ses

xurma (Far) hurma ağacının yemişi

xurmalıx hurma bahçesi veya hurma ağacı çok olan yer

xurmayêr hurma ağacı

xurmey hurmalar

xurmeyêr hurma ağacı

xurmini salatalık, kar vb şeyleri yerken çıkarılan ses

xurmı xurmı salatalık, kuru ve gevrek şeyleri yerken çıkarılan ses

xurnig ekinlerde olan dikenli bir ot çeşidı

xurr 1-horlama, horlama sesi, 2-toplu halde koşma, koşuşma, 3-yıkılan duvar vb şeylerin çıkardığı ses

xurrayenı-xurrayış horlamak

xurri horultu

xurrı xurrı kerdenı-kerdış horlamak

xurrı-xurrı horlama sesi

xurub bi grup oldular

xuruban grupları

xurubda cı dı grubunda

xurubi gruplar

xurubu dı grupta

xurubı ra gruptan

xurı xurı horlama sesi

xus hışırtı, şarıltı, cıvık şeylerin dökülme sesi

xusayenı-xusayış şarıldamak, hışırdamak

xuser 1-düşmemiş yaşlı kişi, 2-kendi başına buyruk olan, bağımsız, serbest, özgür vs

xusül (Ar) gusül, boy abdesti

xusül gırotenı-gırotış boy aptesi almak

xusüs (Ar) 1-konu, madde, 2-özellik, mahsus, yön

xusüsi (Ar) özel, özel olarak, özel biçimde

xusüsiyet (Ar) 1-özellik, 2-ileri derecede tanışıklık, ahpaplık

xusüsiyo özeldir

xusır boy aptesi

xutbe (Ar) cuma ve bayram namazlarında minberde okunan dua ve öğüt

xutbe dayenı-dayış hutbe vermek

xutbeyın hutbeli

xuvero önünde

xuwardalığey hovardalık

xuwarde 1-çapkın, 2-zevki için para harcamaktan kaçınmayan kimse

xuwardeyinı çapkınlık, huvardalık

xuz bı 1-kaydı, 2-sürüklendi

xuz bıyayenı-bıyayış 1-kaymak, 2-sürüklenmek

xuz keno 1-kaydıriyor, 2-sürükliyor

xuz kerdenı-kerdış 1-kaydırmak, 2-sürüklemek

xuz kerdoğ 1-kaydıran, 2-sürükleyen kimse

xuz 1-kayma, 2-sürüklenme

xuı kendi, kişinin kendisi

xu kendi, kişinin kendisi

xal dayı

xalı teyze