DOĞU-İRANİ

BATI-İRANİ

Eski İrani Diller

(Belgelenen çağdan Akamenit çağına kadar)

Avesta Dili: M.Ö. 10. – 5. yy. ?
Kuzeydoğu-İran? Avesta yazısı

KUZEYBATI-İRANİ:

Medce:

Kuzeybatı-İran; sadece Eski Farsça’nın „medizm“lerinde

Sakça-İskitçe-Sarmatça:

sadece isimler belgeli (Herodot)

GÜNEYBATI-İRANİ:

Eski Farsça: M.Ö. 6.-4. yy.

Güneybatı-İran; Eski Farsça çivi yazısı

Orta İrani Diller

(Büyük İskender’den İslamlaşma çağına kadar)

Arami Alfabesinden türeme alfabeler

KUZEYDOĞU-İRANİ:

Alanca:

Karadeniz’in kuzeyinde; sadece isimler

Soğdca: M.S. 4.-10. yy.

Doğu-Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan

Harzemce: M.S. 2.-12. yy.

Batı-Özbekistan; öz alfabe, sonradan Arap alfabesi

Baktrice: M.S. 2. yy.

Kuzey-Afganistan, Sovyetler Birliği; Yunan alfabesi

KUZEYBATI-İRANİ:

Part dili: M.Ö. 1.yy. – M.S. 3. yy.

Kuzeybatı-İran

GÜNEYDOĞU-İRANİ:

Sekçe: M.S. 7.-10. yy.

Sinkiang (Çin); Brahmi alfabesi

GÜNEYBATI-İRANİ:

Orta Farsça: M.Ö. 4. yy. – M.S. 9. yy.

Güneybatı-İran

Yeni İrani Diller

(İslamlaşma çağından sonra)

Uyarlanmış Arap alfabesi, Sovyetler Birliği’nde Kiril alfabesi; bazılarında yazı diline geçilmemiş

KUZEYDOĞU-İRANİ:

Osetçe (Yeni İskitçe?): 10. yy.dan sonra

Rusya, Gürcistan; başlarda Gürcü alfabesiyle

Yağnobca (Yeni Soğdice?):

Semerkant’ın güneyinde, eskiden Tacikistan

KUZEYBATI-İRANİ:

Gurgan (Hyrkan, Cürcan) Grubu:

Beluçça, Sengserce; Goranca, Zazaca (Dımıli)

Karman Grubu:

Kürtçe: 11. yy.’dan sonra Arap, Kiril ve Latin alfb.

Merkez lehçeleri (İsfahan çevresinde)

Sivendce (Şiraz’ın kuzeyinde)

Med-Hazar Grubu:

Gilanca, Mazenderanca, Simnanca, Sorhece;

Talişçe, Āzerī

GÜNEYDOĞU-İRANİ:

Pamir-Grubu:

-          Vahça

-          Yazgulamça,
Şuğni:Oroşori, Bartangi, Bajuri, Roşani, Hufi, Şuğni, Sarikoli (Sinkiang’da)

-          Sangleççe-İşhkaşmi-Grubu

Paşto-Grubu:

Paşto; Yidğa, Munji

Ormuri, Paraçi

GÜNEYBATI-İRANİ:

Farsça: 9. yy.’dan sonra (İran, Afganistan vs.)

Tacikçe: 9. yy.’dan sonra (Tacikistan vs.)

Fārs havzasının lehçeleri

Tatça (Azerbaycan)